Janubiy Amerika davlatlari qishloq xo`jaligi Mundarija: Kirish I bob. Janubiy Amerika davlatlari iqtisodiyotiga umumiy tavsif

II BOB Janubiy Amerika mamalakatlari qishloq xo`jaligining umumiy tavsifi.
2.1. Janubiy Amerika mamalakatlarida dehqonchilik tarmoqlarining rivojlanishi.


Dunyo qishloq xo'jaligi bozorining muhim hissadorlaridan biri sifatida, Janubiy Amerika global qishloq xo'jaligi mahsuloti eksportining taxminan 10% ni tashkil etadi. Turli xil iqlim mintaqalari turli xil turlari uchun uydir ekinlar. Tropik iqlim mintaqalarida eng muhim ikkitasi pul ekinlari bor kofe va kakao. Janubiy Amerika jahon bozorida hukmronlik qilmoqda kofe ishlab chiqarish, Braziliya dunyodagi eng yirik kofe eksportchisi sifatida. Braziliyalik kofe eksport qiluvchilar kengashining hisobotida kofe sanoatining 2016 yilda 5,4 milliard dollar daromad olganligi, turli xil kofe navlari eksporti esa 34 million 60 kg paketlardan oshgani ko'rsatilgan. Bu Braziliya umumiy yillik hajmining 6,4 foizini tashkil qiladi agrobiznes eksporti 84,9 AQSh dollarini tashkil etdi. Hisobot shuni ko'rsatdiki, 2016 yil dekabr oyiga qadar Braziliya kofe sanoati 3,07 million qopni eksport qilish orqali 557 million AQSh dollar daromad keltirdi. kofe. Bundan tashqari, 2016 yilda soya, Janubiy Amerikada etishtirilgan mo''tadil iqlim, uchun 19B AQSh dollarlik eksport qiymati bo'lgan Braziliya , umumiy eksport hajmining 10,4 foizini tashkil etadi, va 3.23 mlrd. AQSh dollaridan biri Argentina, mamlakat eksportining 5,7 foizini tashkil etadi. Bundan tashqari, soya taomlari eksport Argentina umumiy eksportining 17,5 foizini tashkil etadi, eksport qiymati 9,96 mlrd.


Dan boshqa eksport tropik mintaqalarkabi Amazon yomg'ir o'rmonlari (ichida mavjud Braziliya, Peru, Kolumbiya, Ekvador, Boliviya Frantsiya Gvianasi va Surinam), o'z ichiga oladi kaju va Braziliya yong'oqlari, dunyo miqyosida delikates sifatida qabul qilingan, shuningdek shakar (shakarqamish), avokado, banan, ananas, apelsin, greyfurtva manga. Shakarqamish etishtirish dastlabki mustamlakachilik davridan beri iqtisodiyotning asosi bo'lib kelgan va Ekvador banan eksporti bo'yicha dunyodagi eng yirik mamlakatdir (Ekvadorda banan ishlab chiqarish)
In mo''tadil mintaqalar, makkajo'xori (makkajo'xori) ishlab chiqariladi va u Argentinada eksport qilinadigan ikkinchi o'rinda turadi. Bundan tashqari, And kabi sovuq iqlim mintaqalarida xalqaro miqyosda tobora qadrlanib kelayotgan quinoa kabi ekinlarning yuqori ishlab chiqarilishi, shuningdek, lama, vikunalar va alpakalarni boqish ham mavjud. Ushbu hayvonlar junlari uchun etishtiriladi va u yuqori sifatli to'qimachilik mahsuloti sifatida dunyoga eksport qilinadi.
Qishloq xo'jaligi eng kuchli to'rt mamlakat Braziliya, Argentina, Chili va Kolumbiya. Hozirda:

Braziliya dunyodagi eng yirik ishlab chiqaruvchi hisoblanadi shakarqamish, soya, kofe, apelsin, guarana va Braziliya yong'og'i; ning eng yirik 5 ta ishlab chiqaruvchisi makkajo'xori, Papaya, tamaki, ananas, banan, paxta, dukkaklilar, kokos, tarvuz va limon; va dunyodagi eng yirik 10 ta ishlab chiqaruvchilardan biri hisoblanadi kakao, kaju, avokado, xurmo, Mango, guava, guruch, jo'xori va pomidor;


Argentina dunyodagi eng yirik 5 ta ishlab chiqaruvchilardan biridir soya, makkajo'xori, kungaboqar urug'i, limon va nok, dunyodagi eng yirik 10 ta ishlab chiqaruvchilardan biri arpa, uzum, artishok, tamaki va paxta, va dunyodagi 15 ta eng yirik ishlab chiqaruvchilardan biri bug'doy, shakarqamish, jo'xori va greypfrut;
Argentina iqtisodiy jihatdan Lotin Amerikasida eng rivojlangan mamlakatlardan biri. Foydali qazilma konlari koʻp, malakali ishchi kuchiga ega. Argentina, sanoatning turli tarmoqlari rivojlangan. Ammo 80-yillar oxirida boshqaruvning samarasizligi oqibatida Argentina iqtisodiyoti barbod boʻlish arafasida edi. 1989-yilda saylangan yangi hukumat iqtisodiyotni isloh qilish dasturini amalga oshirdi, natijada Argentina yana barqaror rivojlana boshladi. 1991-yilda qabul qilingan konvertatsiya toʻgʻrisidagi qonunga binoan koʻpchilik davlat korxonalari xususiylashtirildi, iqtisodiyotga chet el investitsiyalari jalb etila bosh-ladi, byudjetga soliqlardan tushum yax-shilandi, ishchilarga kompensatsiya toʻlash tizimi yaratildi.
Chili dunyodagi eng yirik 5 ta ishlab chiqaruvchilardan biri hisoblanadi gilos va klyukva, va dunyodagi eng yirik 10 ta ishlab chiqaruvchilardan biri uzum, olma, kivi, shaftoli, olxo'ri va findiq, qimmatbaho mevalarni eksportga yo'naltirish;
Kolumbiya dunyodagi eng yirik 5 ta ishlab chiqaruvchilardan biri hisoblanadi kofe, avokado va palma yog'i, va dunyodagi eng yirik 10 ta ishlab chiqaruvchilardan biri shakarqamish, banan, ananas va kakao;
Peru ning eng yirik 5 ta ishlab chiqaruvchisi avokado, buta mevasi, artishok va sarsabil, dunyodagi eng yirik 10 ta ishlab chiqaruvchilardan biri kofe va kakao, dunyodagi 15 ta eng yirik ishlab chiqaruvchilardan biri kartoshka va ananas, shuningdek, sezilarli ishlab chiqarishga ega uzum, shakarqamish, guruch, banan, makkajo'xori va kassava; uning qishloq xo'jaligi sezilarli darajada diversifikatsiya qilingan;
Paragvay Qishloq xo'jaligi hozirgi kunda rivojlanib bormoqda, hozirgi kunda u eng yirik ishlab chiqaruvchilar orasida 6-o'rinda turadi soya dunyodagi va 20 ta eng yirik ishlab chiqaruvchilar ro'yxatiga kiritilgan makkajo'xori va shakarqamish.
anubiy Amerikani ekvator kesib oʻtgan, uning katta qismi ekvatorga yaqin. Materikda 6 iqlim mintaqasi (ekvatorial, shimoliy subekvatorial, janubiy subekvatorial, tropik, subtropik va moʻʼtadil mintaqalar) mavjud. Amazoniya va Kolumbiyaning gʻarbida doim sernam va issiq, Ekvatorial And togʻlarining Ekvador va Kolumbiya janubidagi qismida togʻekvatorial iqlim. Materikning chekka shimoliy va markazi, Ichki tekisliklar shimoliy va Ekvador gʻarbi yoz sernam, qish quruq boʻladigan subekvatorial issiq mintaqada. Tropik issiq mintaqadagi Braziliya yassitogʻligining sharqida yil boʻyi sernam.
Riode-Janeyro shahridagi Pandi Asukar togʻi orasidagi sohilda choʻl iqlimi. Subtropik mintaqaning sharqi (Urugvay, Ikki daryo oraligʻi va Pampaning sharqi)da iqlim doim sernam, yoz issiq, qish iliq, markazi (Pampaning gʻarbi, Kordilyera togʻlari etagi)da kontinental, yozda tez-tez jala yogʻib turadi, gʻarbi (Chilining oʻrta qismi)da Oʻrta dengizga xos, yoz quruq, qish seryogʻin. Moʻʼtadil mintaqaning gʻarbi (Patagoniya, And togʻlari)da yil boʻyi sernam, salqin; sharqi (Patagoniya)da moʻʼtadil kontinental iqlim. Eng koʻp yogʻin And togʻlarining Kolumbiya gʻarbi va Chili janubidagi shamolga roʻpara yon bagʻirlariga yogʻadi (yiliga 5000 mm gacha). Amazoniya gʻarbi, Gviana va Braziliya yassitogʻlarining sharqiy yon bagʻri va Parana platosida yiliga 2000- 3000 mm, materik sharqining 35° j. k.gacha boʻlgan qismida 1000-2000 mm, Patagoniya va Kordilyera etaklarida 150-250 mm yogʻin yogʻadi. Tinch okean sohilining 22-27° j. k.lar orasida Atakama choʻli bor. Subtropik va oʻrta kengliklar hamda togʻ tropik iqlimli oʻlkalarda harorat mavsumga qarab oʻzgarib turadi. Materikning janubiy tropikkacha boʻlgan hamma shimoliy tekislik qismida oʻrtacha oylik temperatura 20-28°. Eng yuqori temperatura Gran-Chakoda kuzatilgan (47°). Qishda (iyul) oʻrtacha oylik temperatura Braziliya yassitogʻligida 12-16°, Pam-pada 6-10°, Patagoniya platolarida 0° (eng past temperatura −35°).
Janubiy Amerikaning 40° janubiy kenglikgacha boʻlgan katta qismi neotropik oblasti, janubiy qismi Antarktika oblastiga mansub. Materikning shimoliyda doim yashil oʻrmonlar, savanna va butalar hamda laterit tuproqlar katta maydonni egallagan. And togʻlarida balandlik mintaqalari aniq sezilib turadi. Ekvatorial sernam oʻrmon — gileyalar, asosan, Amazoniya va Kolumbiya gʻarbida joylashgan, ularning tuprogʻi podzollashgan laterit tuproq. And togʻlarining tekisliklarga tutashgan yon bagʻirlarida togʻ gileyalari, yuqoriroqda daraxtsimon paporotnik va bambuklar, xin va koka daraxtlari, togʻ tepasida boʻtalar oʻsadi, 3200 m balandlikdan togʻ ekvatorial oʻtloqlari boshlanadi. Ekvatorial oʻrmonlardan janubiyda subekvatorial oʻrmonlar joylashgan.
Lyanos-Orinoko tekisligining Magdalena payettekisligi, Braziliya yassitogʻligining shimolidagi qizil tuproqli yerlarda sernam savannalar, materikning shimoliy chekkasi va Braziliya yassitogʻligining shim.-sharqidagi qiziljigarrang va qizil-qoʻngʻir tuproqli yerlarda sukkulent va butazor quruq savannalar bor. Boʻz jigarrang tuproqli Gran-Chakoda siyrak daraxtli quruq oʻrmonlar koʻproq. Subtropiklarning tuproq-oʻsimlik zonalari, xuddi Shimoliy Amerikadagi kabi, asosan meridional yoʻnalishda. Subtropik oʻrmonli dasht zonasidagi qizgʻish-qora tuproqli yerlarda qaragʻay oʻrmonlari, savannalar, Kordilyera togʻlari etagidagi boʻz tuproqli chala choʻl va choʻllarda tikanakli boʻta va kaktuslar oʻsadi. Patagoniyadagi boʻz tuproqli chala choʻllarda butalar, Janubiy And togʻlaridagi qoʻngʻir tuproqlarda aralash qalin oʻrmonlar bor. Janubiy Amerika oziqovqat mahsulotlari, dori-darmon, sanoat xom ashyosi va qimmatbaho yogʻoch beradigan oʻsimliklar (shokolad daraxti, kakao, xin va qizil daraxtlar, geveya, kebracho va boshqalar)ga boy.
Hayvonot dunyosi neotropik oblastga mansub. Bu oblast Janubiy Amerikada materikning shimoliy katta qismini oʻz ichiga olgan Gviana-Braziliya kichik oblasti va janubiy tekisliklar hamda And togʻlarini (Ekvadorgacha) oʻz ichiga olgan Patagoniya-And kichik oblastiga boʻlinadi. Endemik hayvonlar (nandu tuyaqushi va boshqalar) koʻp. Qalin oʻrmonlarda keng burunli maymunlar, yalqov, chumolixoʻr, daraxt jayrasi (koendu), xaltali kalamush (opossum), kinkaju ayigʻi, koʻrshapalaklar va boshqa yashaydi. Yerda yashovchi hayvonlardan qalqondor, tapir, yaguar, qora choʻchqa, oʻrmon iti, hozirgi zamondagi eng yirik kemiruvchi — suv choʻchqasi (kapibara) bor. Daryolarida dare delfini (iniya), timsoh, baliqlarning 2000 tacha turi va daraxt baqalari yashaydi. Qushlar (toʻtilar, kolibri, kondor va boshqalar) hamda sudralib yuruvchilar (zaharli va boʻgʻma ilonlar, kaltakesaklar) koʻp. Endemik hasharotlar (ulkan kapalaklar, chumolilar), savannalarda kiyik, nandu tuyaqushi, kemiruvchilar bor. Materikning janubiy qismidagi ochiq dasht va chala choʻllarda puma, kiyik, pampa mushugi va tulkisi, magellan iti, yoldor boʻri; kemiruvchilardan vidra, botqoq nutriyasi, mara, tuko-tuko, qushlardan burgut, palamedeya va boshqa yashaydi.