Jamoat birlashmalari yuridik shaxs sifati Reja: Kirish Asosiy qism

4. Yuridik shaxslarning turlari

Yuridik shaxslarning turlari jamiyatda mavjud bo`lgan mulk shakl-lariga bevosita bog`liqdir. Ma`lumki, O`zbekiston Respublikasida mulk xususiy mulk va ommaviy mulk shakllarida bo`lib, yuridik shaxslar ham o`z navbatida davlatga tegishli va xususiy (nodavlat) yuridik shaxslar ko`rinishidadir.

FK, 40-moddada aytilganidek, foyda olishni o`z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olgan (tijoratchi tashkilot) yoki foyda olishni ana shunday maqsad qilib olmagan tashkilot (tijoratchi bo`lmagan tashkilot) yuridik shaxs bo`lishi mumkin.

Tijoratchi bo`lgan yuridik shaxslar jumlasiga xususiy korxonalar, xo`jalik shirkatlari va jamiyatlari, ishlab chiqarish kooperativlari hamda unitar korxonalar kiradi.

Tijoratchi bo`lmagan yuridik shaxslar jumlasiga jamoat birlashma-lari, jamoat fondlari va mulkdor tomonidan moliyaviy ta`minlab turiladi-gan muassasalar kiradi.

Tijoratchi bo`lmagan tashkilotlar o`z ustavida belgilangan maqsad-larga mos keladigan doiralarda tadbirkorlik faoliyatlari bilan ham shug`ul-lana oladi. Nodavlat, notijorat tashkilotlarning davlat va jamiyat hayotidagi ahamiyatidan kelib chiqib, 1999 yil 14 aprelda O`zbekiston Respublika-sining Nodavlat notijorat tashkilotlar to`g`risidagi qonuni[46] qabul qilindi va amalga kiritildi.

FK, 77-modda ko`ra yuridik shaxslar o`zlarining faoliyatlarini muvofiqlashtirish, shuningdek mushtarak manfaatlarini ifoda etish hamda himoya etish maqsadida uyushmalar (ittifoq) shaklida birlashmalar tuzish-lari mumkin. Uyushma yuridik shaxs hisoblanib, uning a`zolari o`z musta-qilliklarini va yuridik shaxs huquqlarini saqlab qoladilar. Uyushma o`z a`zolarining majburiyatlari bo`yicha uyushmaning ta`sis hujjatlarida nazar-da tutilgan miqdorda va tartibda subsidiar javobgar bo`ladi.

Fuqarolarning o`zini o`zi boshqarish organlari ham yuridik shaxs sifatida fuqarolik-huquqiy munosabatlarning qatnashchilaridir (FK, 78-modda).

Umuman, yuridik shaxslar o`z faoliyatlarida Fuqarolik kodeksi normalariga, soha qonunlariga, shuningdek ustavlari va boshqa ta`sis hujjatlariga asoslangan holda ish olib boradilar.