Jamiyatdagi ijtimoiy xavflar va ulardan muhofazalanish masalalasi va muammolarini o’rganish

Sanksiyalarning effektivligi:

• 
  Sanksiyalar zamonaviy halqaro aloqalarda koʻp qoʻllanilsa ham, tashqi siyosatda ularning effektivligi haqida iqtosodchilar orasida turli xil fikrlar mavjud. Aksar iqtisodchilar sanksiyalarni tashqi siyosatning effektiv boʻlmagan asbobi deb hisoblaydi. Boshqalar boʻlsa baʼzi bir siyosiy maqsadlarga erishish uchun sanksiyalardan samarali foydalanish mumkin deb hisoblaydi. Bu kelishmovchiliklarga qaramasdan xalqaro aloqalarni boshqarishda qoʻllash mumkin boʻlgan siyosatlar ozligi sabab sanksiyalar bugungi kunda tashqi siyosat asbobi sifatida keng qoʻllaniladi.
  

“Iqtisodiy xavfsizlik” tushunchasi: uning ta'rifı va

mazmuni.

Reja:

1. “Iqtisodiy xavfsizlik” tushunchasi

2. Bozor munosabatlari sharoitida iqtisodiy xavfsizlikni

3. Mamlakat iqtisodiy xavfsizhgini ta’minlashga qaratilgan tadbirlar
XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab jahon iqtisodiyotida katta o zgarishlar amalga osha boshladi. Bu integratsiya jarayonlarida va xalqaro mehnat taqsimotida, globallashuv jarayonlarining tezlashuvida namoyon bo'1di. Jahon mamlakatlarining taraqqiyot darajasidagi tafovutlarning kuchayib borishi va rivojlangan davlatlar
tomonidan teng bo’lmagan iqtisodiy munosabatlari amalga oshirilishi, ya’ni bilvosita nazorat qilish (investitsiyalar kiritish, kredit va subsidiyalar berish yo’h bilan) siyosatini amalga oshirish, ba’zi hollarda siyosiy tazyiq o’tkazish kabi hodisalar ham hozirgi davming xususiyatlaridan biriga aylanib bormoqda. Iqtisodiy jihatdan qaram mamhkatlarga savdo embargosi orqali siyosiy shartlar qo’yish amaliyotini, buning oqibatlarini boshdan kechirgan Iroq, Eron, Liviya, Kuba kabi mamlakatlar misolida ko rish mumkin.
Ma'lum davrlarda jahon iqtisodiyotida, alohida olingan mintaqalarda, mamlakatlarda sodir bo’ladigan turh inqirozlar milliy, shu jumladan iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash muammolarining dolzarbhgini oshiradi. Ma’lumki, AQSH ipotekalı kreditlash tizimidan boshlanib, keyinchalik jahon iqtisodiyotini qamrab olgan “mohyaviy-iqtisodiy inqiroz ko’plab mamlakatlarda ishlab chiqarish va iqtisodiy o’sish sur’atlarining keskin pasayib ketishi bilan bog'liq ishsizlik va boshqa salbiy oqibatlarni keltirib chiqardi” 2. Bunday sharoitda milliy manfaatlarni himoya qilish, mamlakatda iqtisodiy va jtimoiy barqarorlikni ta’minlash, aholini turmush darajasini pasayib ketishini oldini olish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada zaruriy chora-tadbirlami belgilash uchun esa tahdidlarning xarakter\ miqyosi, ularning oqibatlarini bilish kerak bo’ladi.
Hozirga kelib O’zbekiston integratsiyalashgan global iqtisodiy makonning, global moliyaviy- iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismiga aylandi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimovning “Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari” asarida ta'kidlanganidek, buning tasdig’ini respublikaning tashqi dunyo bilan aloqalarining tobora kuchayib borayotganida, taraqqiy topgan yetakchi davlatlar ko magida iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirish, modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash bo’yicha dasturlarni amalga oshirilayotganligida, O’zbekistonning xalqaro savdo tizimiga integratsiyalashuvida va boshqalarda ko rish mumkin.
Bunday sharoitda mamlakat korxonalarini tashqi bozorlarda raqobatbardosh bo’lishini ta’minlash, dunyo bozorlari talabiga javob beradigan mahsulotlar ishlab chiqarish, eksportni rag'batlantirish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish muhim ahamiyat kasb etadi. Iqtisodiyotning raqobatbardoshligini ta’minlash esa mamlakat iqtisodiy xavfsizlıgini ta’minlashning muhim ornili bo’lık hisoblanadi.
Bozor munosabatlari sharoitida iqtisodiy xavfsizlikni ham, milliy xavfsizlikni ham birdek ta’minlash davlatning eng asosiy funksiyalaridan biri bo’lıb hisoblanadi.
Har qanday fanning predmeti va ob yekti mavjud bo'1ganidek “Iqtisodiy xavfsizlik” fanining hann o'z ob’yekti va predmeti mavjud.
Bir tomondan iqtisodiy tizimning ob’yektiv himoyalanish hususiyatlari, unga xavf soladigan kuch va omillarga qarshi turish mexanizrnini, ikkinchi tomondan, davlatning himoyachi sifatidagi funksiyalari, shu maqsadda tashkil etiladigan institutlarni o rganish ushbu fanning predmeti bo’lib hisoblanadi.
Davlat, jamiyat va shaxsning muhim hayotiy manfaatlaridan kelib chiqqan holda mamlakat iqtisodiy xavfsizhgini ta’minlash borasida nazariy va amahy bilirnlar berish fanning maqsadi bo’lib hisoblanadi.
Mamlakatning iqtisodiy xavfsizhgi holati mezon va ko rsatkichlar tizimi orqali baholanadi. Makro va mikro darajada iqtisodiy xavfsizlikka bo’ladigan tahdidlami tahlil qilish va bashoratlashda iqtisodiy xavfsizlikning mingdan ziyod ko rsatkichlaridan foydalaniladi. Lekin shularning ichida 19 ta indikatordan foydalanish maqsadga muvofiq deb hisoblaniladi. Bu indikatorlar iqtisodiyotning real va mohyaviy sektorlarida va jtimoiy sohada iqtisodiy xavfsizlikning muhim jihatlarini ifodalaydi. 19 ta indikatorning xususiyatlaridan bin ular orasidagi o zaro bog’liqlikdir.
Davlat siyosatini ishlab chiqishda iqtisodiyotni nafaqat sifat, balki xavflardan xolı bo'1gan tarzda rivojlanish chegaralarini son jihatdan ham belgilashi talab etiladi.
Demak mamlakatda iqtisodiy xavfsizlik holatining sustlashishiga ma'lum bir chegara doirasida yo’1 qo yilishi mumkin. Iqtisodiy xavfsizlik uchun ko`rsatkichlaming o'zi emas, ularning chegaraviy miqdori muhim ahamiyatga ega. SHu chegaralarga rioya qilrnaslik takror ishlab chiqarishning turli elementlarini normal taraqqiy etishiga to’sqinlik qiladi. Iqtisodiy xavfsizlikda negativ, buzuvchi jarayonlarning shakllanishiga ohh keladi. Iqtisodiy xavfsizlikning miqdoriy ko rsatkichlari bo’yicha milliy manfaatlarni ta’minlash maqsadida ko rsatkichlarning eng quyi yoki yuqori chegaralari aniqlanadi.

1. Karìmov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni barataf etishning yo’Hari va choralari. —T.: “O’zbekiston”, 2009

2. Karimov I.A. O’zbekiston XX1 asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. — T.: O’zbekiston, 1997
3. Abulqosimov X.P. Iqtisodiy xavfsizlik. —T.: Akademiya, 2006
4. AbdusamedovN. Iqtisodiy xavfsizlik. Toshkent, 2008.
5. Abalkin L. ekonomicheskaya bezopasnost ROSsü: ugrozbi i ix otrajenie.// VoprossI ekonomiki. 1994, №12, s. 45, 44-48s.
6. Isaxodjaev A., Rasulev A. Xufiyona iqtisodiyot va iqtisodiy xavfsizlik. —T.:
O’zbekiston Respublikasi HV Akademiyasi, 2004.
7. ekonomicheskaya bezopasnost: ucheb. posobie dlya studentov ekonomicheskix vuzov, obuchayu ixsya po spetsialnostyam ekonomiki i upravleniya. V.A.Bogomolov i dr. / Pod red. V.A.Bogomolova. M. YUNITI DANA, 2009.
8. ekonomicheskaya i natsionalnaya bezopasnost. Uchebnik / pod red. d.e.n.,
prof. L.P.Goncharenko. M.: ZAO «Izdatelstvo «Ekonomika», 2008.
9. Vechkanov G.S. ekonomicheskaya bezopasnost: Uchebnik dlya vuzov. SPb. Piter, 2007.
10. ekonomicheskaya bezopasnost Rossü. Uchebnik. / Pod obiu. red. akad. Senchagova V.K.M.: DELO, 2005.
11. ekonomicheskaya bezopasnost. ProizvodtSVO, finanSsI, banki. M.: ZAO