Jamiyat taraqqiyotida axboriy
Download 75,8 Kb.
|
|
JAMIYAT TARAQQIYOTIDA AXBORIY MADANIYAT, AXBOROT RESURSLARINING O’RNI Kompyuter texnologiyalarining jadal rivojlanishi tufayli odamlar dunyoning istalgan nuqtasida turli xil ma'lumotlarga ega bo'lishadi, ma'lumot almashadilar va real vaqtda muloqot qilishadi. Axborot oqimlarida erkin yo'nalish uchun har qanday profilning zamonaviy mutaxassisi kompyuter, telekommunikatsiya va boshqa aloqa vositalaridan foydalangan holda ma'lumotlarni qabul qilishi, qayta ishlashi va ishlatishi kerak. Ammo buning uchun siz mavjud bo'lgan juda ko'p miqdordagi ma'lumot orqali navigatsiya qoidalarini bilishingiz va ma'lum bir madaniy madaniyatga ega bo'lishingiz kerak. 1. Axborotlashgan jamiyat taraqqiyoti. Yangi axborot texnologiyalarining yaratilishi va ularning jamiyat turli jabhalariga kirib borishi informatikaning yangi sohasi - ijtimoiy informatika fanining ajralib chiqishiga sabab bo’ldi. Ijtimoiy informatika quyidagi masalalarni o’rganadi: Axborotlashgan jamiyat taraqqiyotining qonuniyatlari va muammolari; Axborot resurslari jamiyat rivojining ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy faktorlari sifatida; Axborotlashgan jamiyatda shaxs; Axborot madaniyati; Axborot xavfsizligi; Axborotlashgan jamiyat termini Yaponiyada paydo bo’ldi . Mutaxassislar ushbu termin yuqori sifatli axborot mo’l-ko’l bo’lgan va uni saqlash, taqsimlash va foydalanish uchun barcha vositalarga ega bo’lgan jamiyatni ifodalaydi, deb e’tirof etadilar. Axborotlar manfaatdor kishilarga tez va oson hamda qulay shaklda etkazib beriladi.Axborot xizmatlari uchun narxlar shu darajada past bo’lishi kerakki, jamiyatning har bir a’zosi undan ehtiyojiga qarab foydalansin. Arademik V.A. Izvozchikov axborotlashgan jamiyat xususiyatlarini ifoda etuvchi quyidagi ta’rifni taklif etgan: “Axborotlashgan jamiyat deb, jamiyatning barcha sohalari hamda a’zolari hayoti va faoliyatida kompyuter, telematika va boshqa vositalar aqliy mehnat qurollari sifatida ishlatiluvchi , kutubxonalardan foydalanish, katta tezlik va aniqlikda axborotlarni qayta ishlash, real va prognozlashtirilgan hodisalarni modellashtirish, , ishlab chiqarishni boshqarish, ta’limni avtomatlashtirish va boshqa vazifalarni bajarish imkoniyatiga ega bo’lgan jamiyatga_aytiladi. Bunday jamiyatda: Hohlagan kishi , gurux yoki ixtiyoriy korxona-tashkilot o’z faoliyati uchun zarur bo’ladigan axborot resurslaridan foydalana jlishi; Zamonaviy axborot texnologiyalari va aloqa vositalarining taqdim etilishi; Ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy rivojlanish masalalarini echish uchun zarur bo’lgan axborot resurslarini doimiy yangilash va to’ldirish imkoniyatini beruvchi rivojlangan axborot infrastrukturasiga ega bo’lish.
Yaponiya, G’arbiy Evropa davlatlari kiradi. 1.1. Insoniyatning axborotlashgan jamiyat sari bosib o’tgan yo’li. Axborot hamisha jamiyat hayotida ham, alohida shaxs hayotida ham muhim o’rin egallagan. Insoniyat tarixida axborotlarni yig’ish, saqlash va uzatish vositalarining pivojlanish jarayoni bir tekis kechmagan va bir necha bor axborot sohasida “Informatsion inqilob” deb ataluvchi global ahamiyat kasb etuvchi hodisalar yuz bergan.
yozuviga ega bo’lgan sivilizatsiyalar boshqalariga nisbatan uqori iqtisodiq va madaniy darajaga erishganligi ma’lum. Bunga misol qilib, Qadimgi Misr, Ikki daryo oralog’i davlatlari,Xitoy kabilarni keltirish mumkin.Bu borada piktografik va ieroglifik yozuvdan alfavitli yozuvga o’tish alohida ahamiyatga ega bo’ldi.
qilinishi bilan bog’liq.Bu hodisa axborotlarni caqlabgina qolmay, ularni ommaga yoyish imkoniyatini yaratdi.Savodxonlik alohoda tabaqalar doirasidan chiqib, ommaviy tusga kirdi.Bular ilmiy texnika rivojlanish jarayonini tezlashtirdi. Kitoblar bilimlarning alohida mamlakat chegarasidan chiqib, umuminsoniy sivilizatsiya yaratilish jarayonoga turtki bo’ldi. Uchinchi information iqilob ( XIX asr oxiri) aloqa vositalarining taraqqiyoti bilan bog’liq. Telegraf , telefon va radio ma’lumotlarni turli masofalarga operativ uzatish va qabul qilish imkonini berdi.Insoniyat taraqqiyotining aynan shu bosqichi “globallashuv” jarayonining debochasi bo’lib qoldi. Axborot uzatish vositslarining taraqqiyoti tezkor va ishonchli aloqa vositalariga muxtoj bo’lgan fan va texnikaning gurkirab rivojlanishiga olib keldi.
Bilimlarning turli sohalari bo’yicha davriy nashrlarning ko’payib borishi; masalan, ХХ asr boshlarida ilmiy xodim uchun fizika sohasida chop etiladigan 10 tagacha oylik jurnal bilan tanishib borish etarli hisoblangan bo’lsa, asr oxiriga kelib, bu ro’rsatkich 100 ga etdi. Ilmiy va amaliy faoliyat natijalari e’lon qilinadigan kitob, xujjatlar, hisobotlar, dissertatsiyalar va boshqalar miqdorining katta tezlik bilan ko’payib borishi. sabab bo’ldi.Yuqorida ta’kidlab o’tilgan XX asr o’rtalaridagi ushbu holatni “Informatsion portlash” deb ham atashadi. Mutaxassislar fikriga ko’ra, 1900 – yilgasha bilimlarning to’planishi va rivojlanishi juda sekinlik bilan brogan bo’lsa, 1900 yildan keyin har 50 yilda 2 baravarga, 1950 yildan keyin har 10 yilda 2 baravarga, 1970 yildan boshlab, har 5 yilda , XX asr oxiridan boshlab har yili 2 baravarga ortib bormoqda. Axborot inqirozi bir qancha salbiy holatlarni keltirib chiqardi. Ular orasida insonning chegaralangan qabul qilish va qayta ishlash imkoniyatlari bilan doimiy ko’payib boruvchi axborot oqimlari o’rtasidagi qarama-qarshilik; foydali axborotlarni o’zlashtirishga halal beruvchi ulkan ortiqcha axborot massasining mavjudligi; axborot tarqalishiga xalaqit beruvchi iqtisodiy, siyosiy va boshqa to’siqlarning mustahkamlanishi muammolarini ajratish mumkin. Axborotlashgan jamiyat vazifalaridan biri – inqiroz oqibatlarini yumshatishdan iborat. 1.2. Axborotlashtirish. O’zbekiston Respublikasining 2003 yil 11 dekabrdagi “Axborotlashtirish to’g’risida”gi Qonuni 15-moddasida Milliy axborot tizimiga davlat organlarining axborot tizimlari, tarmoq va hududiy axborot tizimlari, shuningdek yuridik hamda jismoniy shaxslarning axborot tizimlari kiradi. Milliy axborot tizimi uning tarkibiga kiruvchi axborot tizimlarining xalqaro axborot tizimlari bilan bir-biriga mosligini hisobga olgan holda yaratiladi. Hozirgi davrda fan va texnikada ko’p qullaniladigan tushunchalardan biritizimdir.
va hakozo jihatlarini hisobga olgan holda tizim faoliyatining samaradorligini oshirishdir.
axborot resurslari, axborot texnologiyalari va axborot tizimlarini rivojlantirish hamda takomillashtirishning zamonaviy jahon tamoyillarini hisobga olgan holda, milliy axborot tizimini yaratishga qaratilgan. Ta’kidlash joizki, milliy axborot tizimiga davlat organlari, shuningdek, yuridik hamda jismoniy shaxslar, tarmoq va hududiy axborot tizimlari kiradi. Axborot tizimi esa axborotni to’plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalaridir. Axborot tizimi tarkibidagi elektron shakldagi axborot, ma’lumotlar banki, ma’lumotlar bazasi axborot resurslarini tashkil etadi. O’zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to’g’risida”gi qonuni (11.12.2003 yil) 19-moddasida ko’rsatilganidek, axborot resurslari va axborot tizimlarini muhofaza qilish avvalambor, shaxs, jamiyat va davlatning axborot xavfsizligini ta’minlash maqsadida amalga oshiriladi. Mazkur qonunning 20- moddasida: “Axborot resurslari va axborot tizimlari, agar ular bilan g’ayriqonuniy munosabatda bo’lish natijasida axborot resurslarining yoki axborot tizimlarining mulkdorlariga, egalariga yohud boshqa yuridik hamda jismoniy shaxslarga zarar yetkazilishi mumkin bo’lsa, muhofaza qilinishi kerak. Davlat organlari, yuridik va jismoniy shaxslar davlat sirlari hamda maxfiy sirlar to’g’risidagi axborotni o’z ichiga olgan axborot resurslari va axborot tizimlarining muhofaza qilinishini ta’minlashi shart”, deb alohida ko’rsatilgan.
tаrmоqlаrigа tаdbiq qilish. 2. Jаmiyat а’zоlаrini hisоblаsh tехnikаsi vоsitаlаridаn sаmаrаli fоydаlаnishgа o’rgаtish. 3. Jаmiyat а’zоlаrining turli xil ehtiyojlаrini qоndirishdа ахbоrоt rеsurslаridаn to’lа vа sаmаrаli fоydаlаnishlаrini tа’minlаsh. Jamiyatni axborotlashtirishda axborot zaxiralari muhim rol o’ynaydi. Uni
borgan davrdan davom etib keladi. Bu masala bo’yicha ko’plab nashrlar e’lon qilingan, ularda turli fikrlar, tushunchalar o’z aksini topgan. Boshqaruv qarorlarini qabul qilish jarayoni ma’lumotlarning ulkan oqimida axborotlarni ko’rib chiqish, tahlil etish va oqilona foydalanishni ko'zda tutadi. Axborotlarni tanlash ancha mehnat talab qiladigan, ya’ni qimmat turadigan jarayondir. Hozirgi kunda axborot resurslari murakkab va ko'pqirrali obyekt sifatida namoyon bo’lib, uni quyidagi parametrlar bilan izohlash mumkin: · axborotlarning mazmuni; 10 · axborotga bo’lgan mulkchilik shakli: jamoatchilik mulki, davlat mulki, jamoa tashkilotlari mulki, yuridik shaxs mulki, jismoniy shaxs mulki; · axborotlarga kirish imkoniyatlari: ochiq, yopiq, maxfiy, tijorat siri, xizmat siri, kasbiy sir; · axborotlarni taqdim etish shakllari: matn hujjatlari, obzorlar, tarkiblashtirilgan ma’lumotlar – ma’lumotlar ombori, ma’lumotlar banki. 1.3. Axborot sohasida globallashuv. 11 Bugungi kunda noana’naviy tahdidlar xalqaro moja rolarning qiyofasini butunlay o’zgartirmoqda va informatsion-psixologik xurujlar sezilarli xavf-xatar tug’dirmoqda. Ular armiyamizning negiziga putur yetkazish, avvalo uning ma’naviy-ahloqiy asoslariga ta’sir o’tkazishga urinish va shuningdek, zamonaviy internet texnologiyalaridan foydalanish orqali bizning bunyodkorlik ruhidagi boy madaniyatimiz, ma’naviy qadriyat va an’analarimizga mutlaqo zid bo’lgan buzg’unchi g’oya va tushunchalarni yoshlarimiz ongu tafakkuriga singdirishga qaratilgani bilan ayniqsa xatarlidir. I. A. Karimov.
borayotir. Agar mazkur omilga alohida e’tibor berilmas ekan, u borgan sari kuchayib boradi. Natijada, ayrim kuchlar qo‘lida asosiy “qurol”ga aylanadi. Bu esa nafaqat davlatlar yoki mintaqalarda keskin vaziyat vujudga kelishiga sabab bo‘ladi, balki xalqaro miqyosda ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Xalqaro munosabatlar tizimida yuz berayotgan o‘zgarishlar natijasida milliy xavfsizlik, mintaqaviy xavfsizlik va xalqaro xavfsizlik kabi tushunchalar mohiyatini tushinishga, ularning o‘zaro bog‘liqligini anglashga e’tibor ortib bormoqda. Bugungi dunyoning axborot xavfsizlik holati “Xavfsizlik”ka bo‘lgan zamonaviy yondashuvlarni ishlab chiqishga va milliy, mintaqaviy va xalqaro xavfsizlikka nisbatan konseptual qarashlarni rivojlantirishga undamoqda.
bir necha bor yakson qilishga yetadi. Buni hammamiz yaxshi anglaymiz. Lekin hozirgi zamondagi eng katta xavf – insonlar ning qalbi va ongini egallash uchun uzluksiz davom etayotgan mafkuraviy kurashdir. Endilikda yadro maydonlarida emas, mafkura maydonlarida bo‘layotgan kurashlar ko‘p narsani hal qiladi. Kurashning bu turida eng samarali qurol – axborot. Shu bois, axborotni o‘z maqsadlariga xizmat qildirishga intilish keskin tus olmoqda. Axborot, uni uzatish, qayta ishlash va yig‘ish bosqichlari o‘ziga xos xususiyatga ega ekanligi bilan ham ahamiyatlidir. Ya’ni, insonning oddiy, kundalik ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan xatti-harakatlarining asosini ham, dunyo mamlakat larining insoniyat taqdiriga dahldor bo‘lgan qarorlarining manbaini ham axborot tashkil etadi. Bu esa o‘z navbatida g‘oyaviy ta’sir o‘tkazish imkoniyatlarini yanada kengaytiradi. Axborot xurujlarining tez-tez uyushtirilayotgani aslida “urush”ga munosabatni o‘zgarganidan, qurolning yangi turi kashf qilinganidan darak beradi. Axborot bilan qurollangan bunday xurujlar davlatlar tomonidan o‘z manfaatlari doirasini kengaytirish maqsadida uyushtirilar ekan, bunday vaziyat mavjud bo‘lmaydi. Hozirda turli usullarda olib borilayotgan mafkuraviy targ‘ibot va tashviqotlarning asl maqsadi - inson qalbi va ongi uchun kurashga qaratilgan. Bu kurash natijasiga ko‘ra uchta asosiy bosqichdan iborat. Birinchisi –muayyan axborot inson tomonidan qabul qilinmaydi. Ikkinchisi –axborot inson ongida ma’lumot sifatida saqlanib qolishi va u bundan boshqa bir masala yuzasidan qarorlar qabul qilishda solishtiruvchi manba sifatida foydalanish mumkin. Uchinchisi – axborot fikr yoki g‘oya sifatida inson qalbini egallashi, ma’naviy-ruhiy holatining uzviy qismiga aylanishi hamda bu uning amaliy faoliyati asosini tashkil qiluvchi omil bo‘lib qolishi mumkin.
ijobiy va salbiy jihatlari juda ko‘p. Ushbu jarayonni o‘rganar ekanmiz, avvalo, globallashuv nima, degan savolga javob topishga harakat qilamiz.
degan ma’nolarni anglatadi. Uni keng ma’noda, birinch idan, butun yer sharini qamrab oluvchi, ikkinchidan, har tomonlama, to‘liq, yalpi, universal deb tushunish mumkin. Shundan kelib chiqqan holda aytish mumkinki, globallashuv – kishilik jamiyatidagi mahalliy ahamiyatga molik axborot, madaniy, iqtisodiy, geosiyosiy makonlarning bir tizimga birlashuvi jarayonidir. Yer sharining turg‘un transport yo‘llari bilan birlashtirilishi, axborot texnologiyalari rivojlanishi natijasida axborotning bir zumda butun dunyoga tarqalishi globallashuvning o‘ziga xos ko‘rinishlari, deyish mumkin.Globallashuv jarayonining ijobiy va salbiy jihatlari anchagina. Zero, davlatlar va xalqlar o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarini rivojlantirishda bu jarayon g‘oyat muhim o‘rin tutadi. Ayniqsa, zamonaviy kommunikatsiya va axborot texnologiyalari, ilm-fan yutuqlaridan hammaning birdek bahramand bo‘lishi, yangiliklar va boshqa muhim axborotlar tezlik bilan tarqalishi ijobiy holdir. Turli muammolarni hal etish, aytaylik, tabiiy ofatlarni bartaraf qilish, og‘ir ahvolga tushib qolganida mamlakatlarning bir- biriga o‘zaro yordam ko‘rsatish imkoniyatlari globallashuv jarayonida yanada yuqori darajaga ko‘ta rilishi tabiiy holga aylangan. Insoniyatning shunday mo’jizakor yutuqlaridan ham ba’zi buzg‘unchilar salbiy maqsadlarda foydalanayotganlari taassufli holdir.
mahsulidan ikki xil maqsadda ezgulik va yovuzlik yo‘lida foydalanish mumkin. Agarki bashariyat tarixini, uning tafakkur rivojini tarkibiy ravishda ko‘zdan kechiradigan bo‘lsak, hayotda insonni kamolotga, yuksak marralarga chorlaydigan ezgu g‘oya va ta’limotlar bilan yovuz va zararli g‘oyalar o‘rtasida azaldan kurash mavjud bo‘lib kelganini va bu kurash bugun ham davom etayotganini ko‘ramiz. Bugungi kunda zamonaviy axborot maydonidagi harakatlar shu qadar tig‘iz, shu qadar tezkorki, endi ilgarigidek, ha, bu voqea bizdan juda olisda yuz beribdi, uning bizga aloqasi yo‘q, deb beparvo qarab bo‘lmaydi. Ana shunday kayfiyatga berilgan xalq yoki millat taraqqiyotdan yuz yillar orqada qolib ketishi hech gap emas”.
qurilishi akademiyasi professori Abdullajon Begmatov qayd etishicha, ayrim mutaxassislar globallashuvni turli mamlakatlar iqtisodi, madaniyati, ma’naviyati, odamlari o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir va bog‘liqlikning kuchayishi deb ta’riflaydilar. U fransuz tadqiqotchisi B.Bandining globallashuv jarayoni haqidagi quyidagi fikrlarini keltiradi: Globallashuv – muttasil davom etadigan tarixiy jarayon; Globallashuv – jahonning gomogenlashuvi va universallashuvi jarayoni; Globallashuv – milliy chegaralarning “yuvilib ketish” jarayoni. Bu ta’riflarda keltirilgan globallashuv jahonda yuz berayotgan turli jarayonlar bilan bog‘liqdir.
va ma’naviyatiga o‘tkazishi mumkin bo‘lgan ijobiy va salbiy ta’siri haqida so‘z yuritar ekan, Hindistonning mashhur davlat arbobi Mahatma Gandining quyidagi so‘zlarini ta’kidlaydi: “Men uyimning darvoza va eshiklarini doim mahkam berkitib o‘tira olmayman, chunki uyimga toza havo kirib turishi kerak. Shu bilan birga ochilgan eshik va derazalarimdan kirayotgan havo dovul bo‘lib uyimni ag‘dar-to‘ntar qilib tashlashi, o‘zimni esa yiqitib yuborishini ham istamayman”. Globallashuv tarafdorlari globalistlar, deb ataladi. Ular orasida davlat arboblari, siyosatdonlar, sanoatchi va biznesmenlar ko‘proq uchraydi. Globallashuv muxoliflari esa aksilglobalistlar nomini olgan bo‘lib, ular orasida ko‘proq so‘l kuchlar, kasaba uyushmalari va yoshlar tashkilotining vakillari bor. MDH hududida aksilglobalistlar Rossiya Federatsiyasi hududida faol harakat olib bormoqdalar. Bu yerda ular turli anjumanlar, seminarlar o‘tkazish uchun to‘planib turadilar. XX asr o‘rtalarida globalla shuvning institutsionallashuvi, ya’ni tashkillashuvi kuchaygandan keyin bu jarayonning o‘zi ham keskin tezlashdi va kuchaydi. Institutsionallashuvning kuchayganini Butunjahon savdo tashkiloti, Xalqaro Valyuta jamg‘armasi, Jahon banki, Yevropa taraqqiyoti va tiklanish banki ulkan tashkilotlarning vujudga kelgani misolida ham ko‘rish mumkin.Tahlil shuni
ko‘rsatadiki, globalizm tarafdorlari ham, dushmanlari ham asosiy e’tiborni iqtisodiyot sohasiga qaratishadi. Globallashuvning ma’naviyatga ta’siri va ma’naviy globallashuv masalalari sotsiologiya, falsafa kabi fanlarda o‘z aksini topishi zarur. Binobarin, qandaydir yot g‘oyalar, oqimlar va mafkuralar ma’naviyatimizga vayronkor ta’sir o‘tkazishiga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Chetdan o‘tkaziladigan har qanday mafkuraviy ta’sirga qarshi himoya choralari ko‘rishdan avval qanday ta’sirlar ijobiy ma’no kasb etadi-yu, qaysilari ortiqcha ekanligini aniqlab olish zarur.
tutashtirgan karvon yo‘llarida joylashgani sababli ham Sharq, ham G‘arb madaniyatidan bahramand bo‘lgan. Muhimi shundaki, xalqimiz G‘arb va Sharq ma’naviyatidan bahramand bo‘lib ularning ijobiy tomonlarini o‘zlashtiribgina qolmay, ularga ijodiy yondashib yangi cho‘qqilarga ko‘tarildi. Bu fikrning tasdig‘ini ma’naviyatning tarkibiy qismlari bo‘lgan ilmiy bilimlar, diniy e’tiqod, san’at durdonalari misolida ham ko‘rish mumkin. Ayrim mutaxassislar globallashuvni aniq voqeliklarga tayangan holda izohlaydilar. Undan kelib chiqadigan xulosalarni izohlash mumkin: 1. G‘oyalar va madaniyat sohasidagi globallashuv.Yagona axborot makonida ilg‘or va insonparvar g‘oyalar o‘zaro yaqinlashib boraveradi. Madaniyat sohasida ham umumbashariy g‘oyalar globallashib borayotgani kuzatilmoqda. Bu borada O‘zbekiston dunyo taraqqiyotiga xizmat qilayotgan hamda milliy madaniyatimizga mos keladigan madaniy boyliklarga alohida e’tibor bilan qaraydi. Ya’ni, turli rivojlangan davlatlar bilan madaniy aloqalarini muttasil rivojlantirib boraveradi.
ijobiy jihatlari borligini inkor etmagan holda ayrim salbiy jihatlaridan ham ko‘z yumib bo‘lmaydi. Ya’ni, jamiyat xavfsizligi va barqarorligiga tahdid soluvchi misli ko‘rilmagan yangi-yangi xavflar paydo bo‘lmoqda. Ko‘pincha ayrim 16 axborot vositalari uyushgan jinoyatchilar, terrorchilar qo‘lida juda xavfli qurolga aylanib qolmoqda. “Buning tasdig‘ini yon-atrofimizda, dunyoning turli mintaqa va hududlarida yuz berayotgan voqealar, ayrim siyosiy kuchlarning soxta g‘oya va mafkuralarni oldinga surish orqali o‘zlari ko‘z tikkan mamlakatlarni ta’sir doirasiga olish va o‘ziga tobe qilish, xalqaro maydonda ikki xil standartlarni ishga solib, kerak bo‘lsa, kuch ishlatib, uzoqni ko‘zlag an strategik maqsadlarini zo‘ravonlik bilan amalga oshirishga qaratilgan urinishlari misolida kuzatish mumkin. Takror-takror aytishga to‘g‘ri keladi – bunday kuchlar o‘z maqsadlariga yetish uchun shunday makkor usul va zamonaviy axborot texnologiyalarini ishlatmoqdaki, ularning tazyiqlariga dosh berish, bunday xurujlarning niqobi va sir-asrorini ochib tashlash, asl niyatlarini anglash – bu o‘ta og‘ir va mushkul vazifa bo‘lib, uni ado etish har kimning ham qo‘lidan kelmaydi”. Axborot sohasidagi globallashuv jarayonida eng muhimi, ana shunday axborot xurujlariga qarshi avvalo yoshlarda yetarli darajada mafkuraviy immunitetni oshirib borish faqat ijobiy samara berishi mumkin.
Texnologiyalarning taraqqiy etishi jahon iqtisodiy tizimining yagona kompleks sifatida faoliyat olib borish imkoniyatlarini kengayishi uchun shart-sharoit yaratdi. Bu globallashuvning ham o‘ziga yarasha ijobiy jihati bilan bir qatorda salbiy tomonlari ham yo‘q emas. 2008 yilda butun dunyoni tashvishga slogan jahon moliyaviy inqirozi deyarli biror mamlakatni chetlab o‘tmadi. 4. Geosiyosiy globallashuv. “Geosiyosiy” so‘zining lug‘aviy ma’nosini – geografik siyosiy, deb talqin etish mumkin. Ya’ni , biror mamlakatning o‘rni, chegaralari, iqlimi va boshqa geografik omillarining davlat tashqi siyosatiga (geografik-siyosiy strategiyasi va h.k.ga) muayyan ta’sirini ifodalash uchun ishlatiladi. Geosiyosiyga oid ilmiy qarashlarga davlatning geografik joylashuvi (makoni) bilan uning ichki va tashqi siyosati o‘rtasidagi uyg‘unlik prinsipi asos qilib olinadi. Mutaxassislar fikricha, geosiyosiy va geoiqtisodiy omillar yig‘indisi
globallashuvning qat’iy, ashaddiy muxoliflarini vujudga keltirmoqda. Ayrim rivojlangan mamlakatlar globallashuv jarayonining asosiy harakatlantiruvchi kuchi, “ menejeri ” bo‘lishga intilmoqda. Globallashuv jarayonida dunyo miqyosida paydo bo‘lgan xavf-xatarlardan aslo ko‘z yumib bo‘lmaydi. Bu muammolar quyidagicha: 1. Xalqaro terrorizm. Mintaqada xalqaro terrorizmning faollashuvi ham ichki , ham tashqi omillar bilan bog‘liq. 2. Diniy ekstremizm. Yurtimiz osoyishtaligiga rahna soladigan diniy ekstremizm ildizlarini aniqlash, uni moddiy va boshqa jihatlardan doimo qo‘llab- quvvatlaydigan manbalarini topish. 3. Xalqaro narkobiznes. Terrorizm va diniyekstremizm bilan muntazam hamkorlik qilishdan manfaatdor bo‘lgan narkobiznes avvalo ularni mablag‘ bilan ta’minlashga xizmat qiladi. Shu o‘rinda narkoagressiya – giyohvandlik moddalari va narkobiznesga qaram bo‘lib qolgan jamiyatlarni vujudga keltirish maqsadida izchil harakatlar tushunchasi shundan kelib chiqadi. Globallashuv jarayonida jamiyatimizga bunday illatlar goh oshkora, goh pinhona tarzda kirib kelishini unutmaslik lozim. Ma’naviy olam o‘zaro ta’sirlar jarayonida rivojlanadi. Buni yurtimiz istiqlolga erishganidan buyon madaniy, ma’naviy hayotimizdam yuz bergan o‘zgarishlar misolida ham ko‘rish mumkin. Globallashuv jarayonida milliy ma’naviyatga qarshi turli tahdidlardan himoya qilish uchun eng samarali vosita – milliy istiqlol g‘oyasi, yoshlar ongi va qalbida mafkuraviy immunitetni tobora oshirib borishdir. Hozirgi paytda jahonda 20 ga yaqin davlatda yadro quroli ishlab chiqarish harakatlari davom etayotgan bo‘lsa, 120 ga yaqin “axborot xuruji” uyushtirilayotgani tashvishli holdir. Bu axboriy tajovuzlar millat ruhiga, insoniyat taraqqiyotiga so‘zsiz salbiy ta’sir ko‘rsatishi turgan gap. Axborot sohasidagi globallashuvning ijobiy jihatlari bilan bir qatorda mamlakat milliy xavfsizligiga, milliy qadriyatlarga, millat ruhiyatiga tahdid solish xavfi ham borligini doimo yodda tutish va unga qarshi yoshlar qalbida mafkuraviy immunitetni oshirib borish hayotiy zaruratga aylangan . 18 Globallashuv aslida yaxshilikka xizmat qilsa – da, yuzaga kelyotgan ko’ngilsizliklar «axborot xuruj» lari unga soya solmoqda . Natijada globallashuv deganda ko’ngillarda g’ashlik paydo bo’lib, u go’yo yengib bo’lmas tog’dek tuyuladi. Yuzaga kelayotgan tartibsizliklarga yuksak ma’naviyat bilan qarshi chiqishimiz lozim.
tushunchalarida, axborot sivilizatsiyasini shakllantirish va ta'limni axborotlashtirishda o'z aksini topgan bilim va ma'lumotlarning rolining oshishi bilan belgilanadi. Kompyuter texnologiyalarini keng joriy etish natijasida kelib chiqayotgan jamiyatda yuz berayotgan innovatsion o'zgarishlar sharoitida Rossiyada va chet ellarda zamonaviy ta'limni rivojlantirishning eng dolzarb vazifalaridan biri bu axborotlashtirish va axborot jamiyatida ta'limni rivojlantirishning global tendentsiyalarini amalga oshirishdir. 19 Kompyuter texnologiyalarining jadal rivojlanishi tufayli odamlar dunyoning istalgan nuqtasida turli xil ma'lumotlarga ega bo'lishadi, ma'lumot almashishadi, real vaqtda muloqot qilishadi. Axborot oqimlarida erkin yo'nalish uchun har qanday profilning zamonaviy mutaxassisi kompyuter, telekommunikatsiya va boshqa aloqa vositalaridan foydalangan holda ma'lumotlarni qabul qilishi, qayta ishlashi va ishlatishi kerak. Ammo buning uchun siz mavjud bo'lgan juda ko'p miqdordagi ma'lumot orqali navigatsiya qoidalarini bilishingiz va ma'lum bir madaniy madaniyatga ega bo'lishingiz kerak. 2.1. Axborot madaniyati tushunchasi.
yaratadigan yangi aloqa turi; global va mahalliy darajadagi barcha darajalarda axborot hayotiga chiqish va kirish erkinligi, chunki axborot hayotining milliy, davlat ichidagi turi milliy ilm-fan kabi barqaror emas; insonni muntazam axborotlar va intellektual ishlardan ozod qilish natijasida shakllanadigan fikrlashning yangi turi, uni belgilaydigan xususiyatlar qatorida ikkinchisining o'zini o'zi rivojlantirish va o'zini o'zi tarbiyalashga yo'nalishi bugungi kunda aniq namoyon bo'ldi.
katta semantik yukni o'z ichiga oladi. Eng taniqli rus madaniyatshunoslarining tadqiqotlari madaniyatni yagona mavzu va asosiy ob'ekti inson bo'lgan faoliyatning
natijasi, jarayoni, usuli, munosabati, normasi, tizimini anglatadigan murakkab tushuncha sifatida aniqlashga imkon beradi.
aloqa turi; Axborot hayotining global va mahalliy darajadagi barcha darajalarida chiqish erkinligi va erkinligi, chunki axborot hayotining milliy, davlat ichidagi turi milliy ilm-fan kabi barqaror emas; Odamni muntazam axborotlar va intellektual ishlardan ozod qilish natijasida shakllangan tafakkurning yangi turi, uni belgilaydigan xususiyatlar muhiti, ikkinchisining o'zini o'zi rivojlantirish va o'zini o'zi tarbiyalashga yo'nalishi allaqachon aniq namoyon bo'ldi. Shaxsning axborot madaniyati - bu shaxsning tizimli xarakteristikasi sifatida shaxsiyatning asosiy madaniyatining ajralmas qismi bo'lib, unga axborot bilan ishlashning barcha turlarida samarali qatnashish imkoniyatini beradi: olish, to'plash, kodlash va qayta ishlash, shu asosda sifat jihatidan yangi ma'lumotlar yaratish, uni o'tkazish, amaliy foydalanish.
bilish va uni odatdagi operatsiyalarni avtomatlashtirish uchun ham, g'ayrioddiy ijodiy yondashuvni talab qiladigan g'ayrioddiy vaziyatlarda ham qo'llash qobiliyatidir. Binobarin, axborot madaniyati - bu insonning axborot hayotiga erkin kirish imkoniyatini yaratadigan yangi aloqa turi; global va mahalliy darajadagi barcha darajalarda axborot hayotiga chiqish va kirish erkinligi, chunki axborot hayotining milliy, davlat ichidagi turi milliy ilm-fan kabi barqaror emas; insonni muntazam axborotlar va intellektual ishlardan ozod qilish natijasida shakllanadigan fikrlashning yangi turi, uni belgilaydigan xususiyatlar qatorida ikkinchisining o'zini o'zi rivojlantirish va o'zini o'zi tarbiyalashga yo'nalishi bugungi kunda aniq namoyon bo'ldi. 21 2.2. Axborot madaniyatining tarkibiy qismlari Axborot madaniyati axborot jarayonlari va munosabatlar mohiyatini tushunishda savodxonlik va malakani o'z ichiga oladi; gumanistik yo'naltirilgan axborot-semantik soha (intilishlar, qiziqishlar, dunyoqarash, qadriyat yo'nalishlari); rivojlangan axborot aksi, shuningdek, axborot xatti-harakatlari va ijtimoiy va axborot faoliyatidagi ijodkorlik.
resurslarini bilishdir (iloji bo'lsa, ularga erkin kirish huquqini qo'lga kiriting). Mamlakatimizda ko'plab tashkilotlar ma'lumot to'plash, qayta ishlash, saqlash va tarqatish bilan shug'ullanadilar: kutubxonalar, statistika markazlari, axborot xizmatlari, ommaviy axborot vositalari.
Shtatlarda joriy qilingan va oliy ta'limni isloh qilish milliy dasturida ishlatilgan. Amerika kutubxonalari assotsiatsiyasi axborotni biladigan odamni ma'lumotni aniqlay oladigan, joylashtiradigan, baholay oladigan va undan eng samarali foydalana oladigan odam deb atagan (E. A. Medvedeva, p. 59).
muammolarni hal qilish ko'nikmalariga ega bo'lish, harakatlarni rejalashtirish va ularning oqibatlarini oldindan bilish qobiliyati, informatika fanining asosiy g'oyalarini anglash, jamiyat hayotidagi axborot texnologiyalarining rolini anglash" deb tushunadi.
samarali qarorlar qabul qilishga imkon beradigan predmetga xos bilimlarni tashkil etishning maxsus turi.
umumiy, oldindan professional ham bo'lishi mumkin. Kasbiy axborot kompetentsiyasi va umumiy vakolat o'rtasidagi farq echilishi kerak bo'lgan vazifalar va muammolar doirasi, shuningdek ularni hal etish darajasida. N. X. Nasyrova ishida axborot kompetensiyasiga quyidagi ta'rif berilgan. Bu: Texnik, dasturiy ta'minot va axborot sohasida bilim, ko'nikma va malakalarni egallashga turtki, ehtiyoj va qiziqish; Zamonaviy axborot jamiyati tizimini aks ettiruvchi ijtimoiy, tabiiy va texnik bilimlar to'plami; Qidiruv kognitiv faoliyatining informatsion asosini tashkil etadigan bilimlar; Izlash kognitiv faoliyatining operatsion asosini belgilovchi usullar va harakatlar; Dasturiy ta'minot va texnik resurslar sohasida qidirish tajribasi; "Shaxs - kompyuter" munosabatlarining tajribasi. Oliy ta'lim o'qituvchisining axborot-pedagogik kompetensiyasi uning umumiy pedagogik madaniyatining tarkibiy qismi, uning kasbiy mahoratining va oliy ta'lim sohasida jahon standartlariga muvofiqligining eng muhim ko'rsatkichidir.
Jahon tajribasi shuni ko'rsatadiki, aynan o'sha mamlakatlar, birinchi navbatda AQSh, Germaniya, Yaponiya, Frantsiya o'zlarining intellektual kadrlarini tayyorlashni birinchi o'ringa qo'yishgan, mudofaa, iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy, huquqiy va madaniy sohalarda eng katta yutuqlarga erishgan (Tyt, 1994]).
kompleks to'plamiga asoslangan holda turli xil ma'lumotlarni olish va uzatish usullari, ta'limdagi zamonaviy axborot texnologiyalariga egalik qilishni nazarda tutadigan axborot-pedagogik kompetentsiya yanada kengroq kontseptsiyaning majburiy tarkibiy qismiga aylanishi kerak - zamonaviy universitet o'qituvchisi. o'qitiladigan fanning mazmunidan qat'iy nazar. Bizning fikrimizcha, bu yuqori darajadagi diplom mutaxassisidan har qanday ishlab chiqarish yoki jamoat sohasidagi tinglovchiga - o'qituvchi, muhandis, menejer, shifokor va hk. Ma'lumot uzatish zanjiridagi birinchi bo'g'in.
axborot madaniyati tadqiqotchilari o'zlarining e'tiborlarini iste'molchilarda tegishli axborot madaniyatini tarbiyalashga qaratdilar (M. G. Voxryshev, V. A. Fokeev, L. K. Lobodenko va boshqalar) Demak, L. K. Lobodenkoning fikriga ko'ra axborot madaniyati. , bir qator qo'shimcha komponentlarni o'z ichiga olishi kerak:
turmush tarzi, axborot etakchisi); Axborotni tanlash madaniyati (jamiyatning axborot muhitining tizimli ko'rinishi; axborot muhitini tahlil qilish qobiliyati); Qidiruv madaniyati (kutubxonalar va ONTI tomonidan taqdim etiladigan axborot xizmatlari doirasini bilish, SBA va boshqa qidiruv manbalaridan foydalanish qobiliyati; optimal qidiruv algoritmlariga ega bo'lish);
faoliyati, ilmiy tadbirlarda qatnashish, fan va texnika yutuqlaridan amaliyotda foydalanish);
bibliografik ta'minlash usullari va usullarini bilish). "Pedagogik kibernetika" tushunchasi ta'lim jarayonini, pedagogik tizimlarni maqbul boshqarish fani sifatida, kibernetik yondashuv va kompyuter texnologiyalaridan foydalanishga asoslangan o'qitish texnologiyasi fani sifatida (G. G. Vorobiev va boshqalar) axborot madaniyatini rivojlantirishni eng muhim vazifalar deb biladi.
bog'liq madaniyatning bir tomonini tavsiflaydi. Axborot madaniyati inson o'z faoliyatining maqsadiga erishish uchun qo'ygan muammolarini hal qilishda axborot texnologiyalaridan foydalanadi deb taxmin qiladi. Dunyoning zamonaviy rasmini tushunish sifatida (V. A. Izvozchikov); Axborot va odamlar bilan ishlash qobiliyati va qobiliyati sifatida (V. N. Soloviev); Dunyoning tizimli axborot rasmini tushunish sifatida (T. Yu. Kitaevskaya) va boshqalar. 25 2.3. Axborot madaniyatini shakllantirish muammolari. O'qituvchining axborot madaniyatini shakllantirish o'ziga xos xususiyatlarga ega:
Tashabbuskorlik, o'z muammolariga echim topish qobiliyati (I. P. Osintsova); Ishlab chiqarishga minimal moslashgandan so'ng, kutubxona ishining har qanday sohasidagi barcha vazifalarni bajarish qobiliyati (A. Ya. Chernyak); Intellektual, texnologik, iqtisodiy, ekologik, axloqiy, siyosiy, ijtimoiy- psixologik, estetik, uyushgan o'qish, tashkiliy fazilatlar; Axborot holatini mustaqil ravishda tahlil qilish qobiliyati (G. S. Galiullina); Axborot oqimidagi yo'nalish, hujjatlarni optimal saqlash va ulardan foydalanishni tashkil etish qobiliyati (I. A. Meizis); Operator mahorati, jarayonlarni modellashtirish qobiliyati, psixologik moslashuv (L. N. Fedorova); Pedagogika fanlari sohasida erishilgan yangi yutuqlar to'g'risidagi ma'lumotlarni bilish (I.A.Meyjis); 26 Muammolarni hal qilish qobiliyati, etakchilik qobiliyati, tadqiqot ishlariga moyilligi (M.G. Voxrysheva); Tashabbuskorlik, ijodiy yondashuv, intellektual salohiyat, yuqori psixomotor fazilatlar, axloqiy tamoyil, bilimlilik, ijodiy tushunchalarga qobiliyat, qat'iy tahlillardan kam emas;
tashkil etish, o'zini o'zi boshqarish va o'zini o'zi to'g'irlash qobiliyatlari. Bir qator tadqiqotchilar axborot madaniyati rivojlanishining qarama-qarshi xususiyatlarini hisobga olib, inson o'zi yaratgan ma'lumotga "monster" ga to'liq bog'liq bo'lish ehtimoli xavfi mavjud (N.I. Vitiska va boshqalar). Ularning fikriga ko'ra, loyqa ma'lumotlarni qayta ishlashga asoslangan intellektual axborot tizimlarini qurish alohida ahamiyatga ega bo'lib, ular boshqaruv qarorlarini qabul qilish bilan bog'liq mutaxassislarning mulohazalarini sifat jihatidan etarlicha modellashtirishga imkon beradi.
aniqlandi: uning asosiy tushunchalari va turlari; axborotlashtirishning huquqiy va axloqiy jihatlari, shaxsning axborot madaniyatini shakllantirishning psixologik va pedagogik muammolari; uni pedagogik jarayonda ilgari surishning psixologik mexanizmlari; axborot texnologiyalarining o'rni, madaniyat rivojidagi global axborot tarmoqlarining o'rni va ta'siri, madaniyat, san'at, ta'lim sohasidagi Rossiyaning axborot resurslarining holati. Shunday qilib, bir qator mualliflar (Yu. S. Zubov va N. A. Slyadneva) tarixiy ongda inson faoliyatini o'zgartiradigan materialning roli hanuzgacha hukmronlik qilmoqda degan pozitsiyani ko'rib chiqmoqdalar. Axborotni o'zgartiruvchi faoliyat odatda ma'naviy madaniyat tarixi sifatida qaraladi va texnologik va ijtimoiy tarixga bo'ysunadi. Biroq, mualliflarning fikriga ko'ra, axborotni ishlab chiqarish usuli inson faoliyati asosida yotadi va asosan madaniyat turlarini belgilaydi. Shuning uchun zamonaviy axborot ta'limi va o'qitish texnologiyalarini rivojlantirish juda muhimdir.
yaqin kelajakda barcha tizimlarda yuzaga keladigan energiya-axborot o'zaro ta'sirini o'rganishga bag'ishlangan yagona fan shakllanishini taklif qilishmoqda. Fanlararo tadqiqotlarning kontseptsiyalari va toifalarini aniqlash va aniqlashtirish zarurati kelib chiqadi, bu esa o'z navbatida ta'lim tuzilmasi va mutaxassislar madaniyatining sifat tarkibiy qismlarini jiddiy qayta ko'rib chiqishni talab qiladi. Ushbu jarayonda etakchi o'rin ta'lim tizimiga shaxsning axborot madaniyatini oshirishning eng muhim omili va butun dunyo miqyosidagi va mintaqaviy darajada, ya'ni butun bilim sanoatining eng yirik tarmog'i sifatida kiradi, ya'ni. mutaxassisning axborot madaniyatining mintaqaviy jihatini yoritib berish. Tadqiqotchilar odamlarning ma'lumot olishning turli xil imkoniyatlariga bo'linishi bilan bog'liq holda yuzaga keladigan shaxsning (M.G. Voxrysheva, V.M. Petrov, A.S. Chachko va boshqalar) axborot madaniyatining axloqiy jihatlariga katta qiziqish bildirmoqdalar: qiyinligi sababli pullik va bepul ma'lumotni ajratish bilan, ijtimoiy munosabatlarning maxsus ierarxiyasi paydo bo'lishi va turli xil ijtimoiy guruhlarning axborot hissasidagi farq bilan asl va mualliflik huquqlarini saqlab qolish.
axborot faoliyatidagi aloqa tamoyillari, shaxsning axborot madaniyati tipologiyasi, uning 21-asrda rivojlanish prognozlari, virtual haqiqatdagi shaxsning o'zini o'zi identifikatsiyalashning o'ziga xos xususiyatlari (A.A.). jamiyatning axborot rivojlanishi va shaxsiy ma'lumot xatti-harakatlari sohasidagi mutaxassislarni tayyorlashning zarur darajasini ta'minlash (N. L. Nikitina, E. L. Kudrina, N. I. Gendina va boshqalar). O'quv dasturlarini qurishning blok-modulli printsipi taklif qilinmoqda, bu esa ta'limning asosiy mohiyatini ta'minlagan holda, o'quvchilar toifasiga qarab kursni o'zgaruvchan qilishga imkon beradi.
jamiyat, davlat, firma yoki jismoniy shaxs o’z hayotiy faoliyati uchun zarur bo’lgan ma’lum resurslarga ega bo’ladi. An’anaviy resurslarga xom ashyo (tabiiy) resurslar, energetic resurslar, mehnat resurslari, moliyaviy resurslar kabi material resurslar kiradi.Bularga qo’shimcha ravishda zamonaviy jamiyatning muhim resurs turi bu – axborot resurslaridir. Vaqt o’tishi bilan axborot resurslarining ahamiyati ortib boradi;buning tasdig’i sifatida zamonaviy jamiyatning hozirgi bosqichida axborot resurslari narxi material resurslaridan past bo’lmagan tovar ekanligi faktini keltirishimiz mumkin.”Axborot resurslari” tushunchasiga turli ta’riflar berilgan
gonunda keltirilgan ta’rifga asosan:”Axborot resurslari – axborot tizimlaridagi xujjatlar va xujjat massivlaridan iborat.
ahamiyatga egadir.Ammo axborot resurslari va boshqa turdagi resurslar o’rtasida juda muhim farq mavjud: axborot resursidan boshqa har qanday resurs foydalanilgandan keyin yo’qoladi (yoqilg’ini yoqish, sarflangan mablag’ va b.), axborot resursi esa kamaymaydi, aksincha ortib boradi.Undan ko’p marta foydalanish, cheksiz marta nusxa ko’chirish mumkin.Axborot resurslarini klassifikatsiya qilishga qanchalik urinmaylik, bu klassifikatsiya to’liq bo’la olmaydi. Klassifikatsiya asosiga quyidagilarni qo’yish mumkin:tarmoqlar printsipi(fan, sanoat, ijtimoiy soha va hokazo asosida) ;taqdim etilish shakli bo’yicha (axborot tashuvchi turi, formallashganlik darajasi, qo’shimcha izoxlanganligi va hokazo xususiyatlar bo’yicha) va boshqa prinsiplar. Har bir sinf bo’yicha yana qo’shimcha ichki tiplashtirishni bajarish mumkin.Masalan, Internet resurslarini vazifasi va taqdim etilish shakli bo’yicha : servis axboroti, bibliografik axborot, telekonferensiyalar materiallari, dasturiy ta’minot, video va hokazo turlarga bo’lish mumkin. Milliy axborot resurslari axborot resurslari sohasidagi eng yirik kategoriya bo’lib hisoblanadi.Ushbu tushuncha XX asr 80- yillarida vujudga kelgan bo’lib, rivojlangan mamlakatlardagi axborot massasi, axborotni uzatish va qayta ishlash vositalarining rivojlanish darajasi ushbu ko’rsatkich bilan o’lchanadigan bo’ldi.Milliy axborot resurslari klassifikatsiyasini quyidagi shaklda amalga oshirish mumkin: Rivojlangan davlatlarda axborot resurslarining ulkan massasi kutubxonalarda jamlangan. Arxivlar mamalakat tarixi va madaniyati bilan bog’liq bo’lgan ko’p asrlik axborotlarni saqlaydi. Bu turdagi axborotlarning to’planish tezligi ko’pincha ularni qayta ishlash tezligidan katta bo’ladi.
Ilmiy-texnikaviy axborot ko’p sonli maxsus nashrlar, patent xizmatlari va hokozolarni saqlaydi. Xuquqiy axborot qonun xujjatlari, kodekslar, normative aktlar va hokazolarni o’zida saqlaydi. Har qanday bozor kabi axborot bozorida ham xaridorlar va sotuvchilar mavjud bo’ladi.Axborot egalari yoki axborot ishlab chiqaruvchilarga quyidagilarni kiritish mumkin: Berilganlar bazalarini yaratuvchi va saqlovchi markazlar; Aoqa va telekommuniktsiya vositalari; Maishiy xizmatlar; Axborotlar bilan savdo qiluvchi tijorat firmalari Konsultativ firmalar; Birjalar; Jismoniy shaxslar.
xokazo. Axborot xizmatlari – axborot bozoridagi alohida Tovar turi bo’lib hisoblanadi. Masalan, kutubxona xizmatchilari tomonidan mijozlar buyurtmsi bo’yicha konkret mavzudagi adabiyot yoki boshqa turdagi materialni to’plash kabi xizmatlar. Axborot xizmatlarini faqat kutubxonalargina ko’rsatmaydilar.Ko’pgina davlatlarda turli bilin sohalari bo’yicha ilmiy-texnikaviy axborotlarni qayta ishlovchi institutlar mavjud bo’lib, to’plangan ma’lumotlar bo’yicha obzorlar, referatlar, ma’lumotnomalar tayyorlaydilar.Biznes sohasidagi axborot xizmatlariga ma’lum mavzu bo’yicha axborotlarni taqdim etish, konkret masala bo’yicha maslahat berish va boshqalatr kiradi.Kommunukatsiya sohasida aloqa operatorlari, Internet provayderlar xizmat ko’rsatadi.
darajasini belgilaydi.Axborot tovarlari va xizmatlari bozori bir necha rivojlanish bosqichlarini o’tadi. Bozorning shakllanish bosqichi XX asrning 50- yillariga to’g’ri keladi. 80- yillarga kelib gullab-yashnash bosqichiga o’tdi.Jaxon axborot tovarlari 31 va xizmatlari bozorida AQSh, Yaponiya, Angliya, Fransiya va boshqa G’arbiy Evropa davlatlari asosiy rol o’ynaydi.
Rasm. Oliy O’quv yurti tarkibi Axborot resurslarining tarkibi 32 Xulosa
Axborot madaniyati mohiyatini ko'rib chiqishda tadqiqotchilarning ilm- fandagi axborot jarayonlari haqidagi fikrlarini inobatga olish zarur. Shunday qilib, pedagogik fanni axborot paradigmasida ma'lumotlarni to'plash, qayta ishlash va saqlash tizimi sifatida ko'rib chiqishda, axborot modellari tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda: Muayyan qoidalarga muvofiq tartibga solingan va qaror qabul qilish uchun muhim bo'lgan boshqarish ob'ekti va tashqi muhit to'g'risida ma'lumotni etkazib beradigan signallar to'plami; Ob'ektni boshqarish jarayonida aylanayotgan axborot oqimlari sxemasi (ko'pincha, oldinga va orqaga axborot havolalarini kiritish bilan grafikalar, sxemalar, rejalar shaklida); Axborotni uzatish va namoyish qilish hamda boshqarish tizimining o'zida tashqi muhitni boshqarish, boshqarish, tadqiq qilish ob'ekti to'g'risidagi ma'lumotlarni olib o'tish va namoyish qilish orqali hosil qilingan maxsus qoidalarga muvofiq buyurtma qilingan signallar tizimi;
kontseptsiyaning o'zi tabiiy tilda ob'ekt, jarayon, hodisa yoki tizimning axborot modeli bo'lsa.
kiradi. Shunday qilib, axborot manbalari bilan ishlash shuni ko'rsatadiki: 33 Kerakli ma'lumotlarni qidirish (axborot oqimlari va kommunikatsiyalarga yo'nalish, elektron kutubxonalarning ma'lumotnoma apparatlaridan foydalanish qobiliyati, ma'lumotlarning birlamchi va ikkilamchi tanlovini o'tkazish va boshqalar); Elektron kutubxonalarda bibliografiya asoslarini bilish (bibliografik ma'lumot manbalaridan - kataloglar, kartotekalardan foydalanish, ilmiy yordamchi va tavsiya etuvchi, tarmoq va tarmoqlararo, joriy, retrospektiv va istiqbolli bibliografiya: hujjatlarni bibliografik tavsiflash, bibliografik ro'yxatlarni tuzish va boshqalar). ; Axborot manbai bilan ishlash qobiliyati (turli xil o'qish texnikalarini bilish, shuningdek materialni sinoptik, mavhum, mavhum bayon qilish texnikasi va boshqalar); Adabiyotning har xil turlari va turlari bilan ishlash (ma'lumotnoma, o'quv, uslubiy, ilmiy, ilmiy-ommabop, badiiy adabiyotlar, kitoblar, davriy nashrlar); Texnik vositalardan (xususan, kompyuterlardan) o'quv, ilmiy va amaliy maqsadlarda foydalanish. Qabul qilingan ma'lumotlarni tahlil qilish va sintez qilish; Asosiy narsani ikkinchi darajali to'plamdan ajratish qobiliyati; Axborotni qayta ishlash (tushunish); Axborot birliklarini saqlash; Xotirani yanada tiklash; Qabul qilingan ma'lumotni o'zingizning bilimingizga aylantirish; Yangi ma'lumotlar va yangi bilimlarni yaratish jarayoni (evristik) va boshqalar. Axborot madaniyati ma'lum bir faoliyat turiga (kibernetika, informatika, axborot nazariyasi, matematik, ma'lumotlar bazasini loyihalash nazariyasi va boshqa bir qator yo'nalishlarga) rivojlanishiga hissa qo'shadigan fanlarning bilimlarini o'zlashtiradi. O'qituvchining axborot madaniyatining ayrim jihatlariga oid qarashlarning xilma- xilligi asosida xulosa qilishimiz mumkinki, aksariyat nuqtai nazardan ikkita pozitsiya eng aniq ko'rinadi: 1) axborot madaniyatini tahlil qilishda sub'ekt sifatida Download 75,8 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish