Jalolova p. M., Xudayberdiyev sh. K. Pedagogika. Psixologiya

Tarbiya mazmuni. Aqliy tarbiya – ta’lim oluvchilarni fan asoslariga oid bilimlar tizimi bilan qurollantiradi. Aqliy tarbiya barkamol inson tarbiyalashning yetakchi tarkibiy qismi bo‘lib, o‘quvchilarni tabiat va jamiyat, kishi tafakkuri haqidagi bilimlarni o‘zlashtirib olishlari, ularda ilmiy dunyoqarash, yuqori onglilik xislatlarini tarbiyalash, fan asoslaridan xabardor qilish, tafakkur va nutq qobliyatlarini o‘stirishni maqsad qilib qo‘yadi.
Bilimlar tizimini ongli ravishda o‘zlashtirish mantiqiy fikrlash, xotira, diqqat, idrok etish, aqliy qobiliyat, mayillik va iqtidorni rivojlantirishga ko‘maklashadi.
Aqliy tarbiyaning vazifalari quyidagilar sanaladi:

• 
  ilmiy bilimlarning muayyan hajmini o‘zlashtirish;
  
• 
  ilmiy dunyoqarashni shakllantirish;
  
• 
  aqliy kuch, qobiliyat va iqtidorni rivojlantirish;
  
• 
  bilishga bo‘lgan qiziqishlarni rivojlantirish;
  
• 
  bilishga bo‘lgan faollikni kuchaytirish;
  
• 
  o‘z bilimlarni muntazam ravishda to‘ldirib borish, umumiy o‘rta ta’lim va maxsus kasbiy tayyorgarlik darajasini oshirishga bo‘lgan ehtiyojni rivojlantirish.
  

Muhammad alayhissalom o‘z hadislarida; «Ilmga ilm olmoq yo‘li bilan erishilgaydir. Ilmu hunarni Xitoyga borib bo‘lsa ham o‘rganinglar. ... Ilm egallang. Ilm sahroda do‘st, hayot yo‘llarida tayanch, yolg‘iz damlarda yo‘ldosh baxtsiz daqiqalarda rahbar, qayg‘uli onlarda madadkor, odamlar orasida zebuziynat, dushmanlarga qarshi kurashishda quroldir» deydi.
Shuningdek, hadisi Sharifda «Ilm olmoqqa intilish har bir muslim va muslima uchun farzdir» deydilar.
Axloqiy tarbiya. Axloq ijtimoiy ong shakllarida bo‘lib, insonlarning o‘zi, do‘stbirodarlari, jamoa a’zolari va tabiatga bo‘lgan munosabatlarini tartibga solib turuvchi xulqodob qonunqoidalarining majmuidir. Ana shu xulqodob qonunqoidalarini o‘quvchilar ongi, hayoti, turmush tarziga singdirish uchun ko‘rsatilayotgan ta’sir axloqiy tarbiya deb nomlanadi.
Alisher Navoiy o‘zining «Farhod va Shirin» dostonidan Farhodning aqluidrokli, bilimdon, hunarmand, kamtar, insonparvar, irodali va e’tiqodli bo‘lganligini tasvirlaydi.