Jalilova s. X. Taraqqiyot psixologiyasi va differentsial psixologiya

O`z-o`zini tekshirish uchun savollar:

1. 
   Ontogenetik taraqqiyotni davrlashtirish nima uchun zarur?
   
2. 
   Umr davrlarini ajratishga qanday yondoshuvlar bor?
   
3. 
   Davrlashtirishga nima asos qilib olinadi?
   
4. 
   Rus psixologlarining davrlashtirishiga xos bo`lgan jihatlar nima?
   
5. 
   Psixodinamika nazariyasi nimaga asoslangan?
   

UMR INQIROZLARI
REJA
1.”Yosh inqirozlari” tushunchasi.
2.Ontogenezda eng yorqin namoyon bo`ladigan inqirozlar.
3.Yosh inqirozlarining inson taraqqiyotidagi ahamiyati.


Taynch iboralar: yosh inqirozi, chaqaloqlik inqirozi, uch yosh inqirozi, o`rta yosh inqirozi, negativism, o`jarlik, despotism, inqiroz belgilari.
Yosh inqirozi – ontogenezning alohida, nisbatan qisqa (1yil) davom etuvchi davri bo`lib, keskin psixologik o`zgarishlar bilan xarakterlanadi.
Yosh inqirozlari insonning bir yosh davridan ikkinchi yosh davriga o`tish jarayonida vujudga kelishi mumkin va insonning ijtimoiy munosabatlari,faoliyati, ong sohasidagi sifatiy qayta qurishlar bilan bog`langan. Inqirozning davomiyligi, kuchi individual-tipologik xususiyatlar, ijtimoiy sharoitlarga bog`liq. Psixologik inqiroz – bu tashqi sharoitlar, xavf tufayli yuzaga keladigan ichki emotcional balansning buzilishi.

Rus psixologi L.S.Vigotskiy bo`yicha: Yosh inqirozi – barqaror davrlar almashinuvida paydo bo`ladigan bola shaxsidagi o`zgarishlardir.

Bolaning taraqqiyoti bir tekisda kechmaydi. Shunday yosh davrlari borki, ularda rivojlanish tinch, stabil tarzda boradi. Lekin shu bilan qatorda inqiroz davrlari ham mavjud. Inqirozlar emperik yo`l bilan ochilgan. Inqiroz davrlarida bola qisqa vaqt mobaynida butunlay o`zgaradi. O`zgarishlar mazmuni hamda jadalligi bo`yicha jo`shqin, revolyutsion xarakter kasb etadi. Inqiroz davri uchun xos bo`lgan xususiyatlar:

• 
  Inqiroz davri boshlanishi va tugallanishi chegaralari juda noaniq. Inqiroz sezilarsiz tarzda yuzaga keladi. Uning kulminatsiyasi inqiroz o`rtasiga to`g`ri keladi.
  
• 
  Inqiroz davrida bolalarni tarbiyalashni murakkabligi uni emperik jihatdan o`rganish uchun asos bo`lgan. Bu davrda qaysarlik, o`zlashtirish ko`rsatkichlarining va ish qobiliyatining pasayishi, atrofdagilar bilan nizolarning ortishi kuzatiladi. Bolaning ichki olami qiynoqli kechinmalar bilan bo`glangan bo`ladi.
  
• 
  Pivojlanishning negativ xarakterda ekanligi. Inqiroz vaqtida barqaror davrlardan farqli yaratuvchanlikka nisbatan buzg`unchilik ishlari ko`proq namoyon bo`ladi. Biroq bu davrda konstruktiv pivojlanish jarayonlari ham kuzatilib, buni L.S.Vigotskiy yangituzilmalar deb atagan.