Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

AQSh banklari aktivlari va ularining taqsimlanishi
 
Bank aktivlarini boshqarish usullari 
AQSh bank ishining nazariy asoslarida bangk aktivlarini 
boshqarishning bir necha usullari bayon etiladi. Shulardan 3 tasini ko‗rib 
chiqamiz.
Mablag„larning umumiy fondi usuli. 
Bu usulning asosiy g‗oyasi 
bankning barcha mablag‗lari o‗z mablag‗lari (kapital, fondlar va 
rezervlar) va jalb qilingan mablag‗lar (turli depozitlar va qarz 
mablag‗lar)ni birlashtirib boshqarish. Banklar birinchi navbatda, 
birlamchi va ikkilamchi rezervlarni shakllantiradi. Lekin bank balansida 
ular alohida qator sifatida ko‗rsatilmaydi. Bu likvid mablag‗lar tarkibida 
birlamchi rezervlar kassa rezervlari, ikkilamchi rezervlar nokassaviy 
rezervlar tariqasida ifodalanadi. Banklar qonunchilik bo‗yicha majburiy 
me‘yor talablaridan kelib chiqib rezerv mablag‗larning umumiy 
summasini bank ixtiyorida bo‗lgan barcha mablag‗lar fondiga nisbatan 
foizlarda o‗rnatadi. Mablag‗larni umumiy fond usuli bo‗yicha 
joylashtirishning keyingi bosqichi – kredit portfelini shakllantirish 
hisoblanadi. Bank aktivlari ichida ssudalar asosiy o‗rinni egallaydi 
vakreditlar orqali bank o‗zining asosiy daromadlarini shakllantiradi. 
Kreditlardan ortgan mablag‗larini banklar qisqa muddatli va uzoq 
muddatli qimmatli qog‗ozlarga joylashtirishi mumkin. Aktivlarni 
Ko„rsatkichlar 
Miqdori 
Kreditlar ulushi 
(%) 
Qimmatli qog„ozlar 
ulushi (%) 
Aktivlar 
100 mln.doll.dan ortiq 
53,2 
29,0 
Aktivlar 
1 mlrd.doll.dan ortiq 
64,7 
13,6 

---

192
100
*
360
SM
FS
S
D
• 
Bu yerda: 
D – daromad (foiz summasi); 
S – qo‗yilma summasi; 
FS – foiz stavkasi; 
SM – saqlash muddati; 
Misol: muddatli depozitga 11 iyunda 10000 AQSh dollari miqdori-
da 3 oy muddatga 9% yillik to‗lash sharti bilan qo‗yildi. 
Kelishilgan muddatda saqlangani uchun: 
D
1
= 10000*9*90/360*100=225$. 
Banklar Markaziy bankning xorijiy valyuta kurslari byullitenida 
ko‗rsatilgan valyutalarni sotish va sotib olish huquqiga egadirlar. 
Jismoniy shaxslar bilan valyutani sotish va sotib olish operatsiyalari 
banklarning valyuta almashtirish shoxobchalari orqali amalga oshiriladi, 
sotish va sotib olish qiymati bank tomonidan belgilanadi. Almashtiruv 
shoxobchalarida bir vaqtning o‗zida valyutani sotish va sotib olish 
operatsiyalari o‗tkaziladi. Bunday operatsiyalarni, odatda, kassir va 
nazoratchi bajaradi. Valyutalarning haqqoniyligi umumiy qoidalar 
asosida tekshiriladi, valyuta almashtirish vaqtida mijozga valyuta 
nazorati hujjati taqdim etiladi, shu hujjat asosida mamlakatdan valyutani 
olib chiqib ketish mumkin.