Jahon tarixi

Partiyaning  nom i  mamlakatning  Jironda  departam enti 
(viloyati)  nomidan  olingan.  Qonun  chiqaruvchi  Majlisda  shu 
departamentdan  saylangan  deputatlar  guruhi  yetakchi  ta’sirga 
ega  bo‘lib  olganligi  uchun  ularga  jirondachilar  deb  nom  be- 
rilgan.  Jirondachilar  Fransiyani  respublika  deb  e’lon  qilish 
bilan  cheklanish  tarafdori  bodganlar.  Yakobinchilar  partiyasi 
esa  o ‘z  nomini Yakov  monastiri  nomidan  olgan.  Bunga Yako- 
binchilarning  o‘z  yig‘ilishlarini  shu  monastir  kutubxonasida 
o‘tkazib  turganliklari  sabab  bo‘lgan.
Yakobinchilar  —  inqilobning  eng  keskin  tarafdorlari  edilar. 
Ular  o‘z  oldilariga  monarxiyaning  har  qanday  shaklini  tuga- 
tish,  feodal  tartiblarni  butunlay  bekor  qilish  maqsadini  qo‘y- 
ganlar.  Ular,  asosan,  mayda  va  o‘rta  mulkdorlar  manfaatini 
himoya  qilardilar.
Jirondachilar  Fransiya  inqilobiga  dushman  b o ‘lgan  dav- 
latlarga  qarshi  g‘olibona  urush  orqali  o‘zlarining  mavqelarini 
mustahkamlab  olmoqchi  boMdilar  va  ularning  xohishi  bilan 
qirol hamda  Qonun chiqaruvchi  Majlis Avstriyaga urush e’lon 
qildi.  Biroq  Fransiya  qo‘shini  mag‘lubiyatga  uchray  boshladi. 
Bu  esa  inqilob  tufayli  mamlakatda  vujudga  kelgan  og‘ir  ichki 
vaziyatni  yanada murakkablashtiradi.  Qo‘shni monarxiya dav- 
latlari Fransiyaga hujum uyushtirdilar.  Bular Avstriya,  Prussiya 
va  Buyuk  Britaniya  edi.
1792-yilda  Qonun  chiqaruvchi  Majlis  «Vatan  xavf  ostida» 
chaqirig‘i bilan  xalqqa  murojaat  qildi.  Jirondachilar  mamlakat 
mudofaasini uyushtira  olmadilar.  Ularning  aybi bilan  Fransiya 
qo‘shini  kiyim-kechak  va  oziq-ovqatsiz  qoldi.  Bu  esa  mam-
59

---

lakatda  keskin  norozilik  keltirib  chiqardi.  1792-yil  10-avgust 
kuni  esa  Parijda  qurolli  qo‘zg‘olon  boshlandi.  Bunday  sha- 
roitda  parlam ent  qirolni  hokimiyatdan  m ahrum   etish  va 
yangi  parlament  —  Milliy  Konventga  saylov  o ‘tkazish  haqida 
qaror  qabul  qilishga  majbur  bo ‘ldi.  Lyudovik  XVI  esa  hibsga 
olindi.
Shu  tariqa  1792-yiIning  10-avgustida  Fransiyada  monarxiya 
ag‘darib  tashlandi.  Yakobinchilar  qirolni  darhol  sud  va  qatl 
qilishni,  Respublika  e ’lon  qilinishini,  feodal  qaram likni 
butunlay  tugatish  va  chetellik  bosqinchilarga  qarshi  inqilobiy 
urush  olib  borishni  talab  qildilar.  Yakobinchilarning  ko‘zga 
ko‘ringan  arboblari M.Robespyer,  J.P. Marat,  J.  Danton,  Eber 
va  Shomettlar  edi.
22-sentabrda Fransiya Respublika deb e ’Ion  qilindi.  Lyudovik 
XVI  esa  qatl  etildi.  Respublika  feodal-toifaviy  tengsizlikni 
bekor  qildi.  21  yoshga to ‘lgan  erkak fuqarolarga  saylov  huquqi 
berildi.  Saylovda  qatnashish uchun talab  etiladigan  mulk senzi 
bekor  qilindi.  Mamlakat  shiori  erkinlik,  tenglik,  birodarlik 
bo‘lib  qoldi.