|
1 – topshiriq. Berilgan savollarga yozma tarzda javob tayyorlang.
Geografik kashfiyotlarning yuzaga kelish sabablari.
Javoblar : Buyuk geografik kashfiyotlar —15—17-asr oʻrtalari (chet el adabiyotlarida, odatda, faqat 15-asr oʻrtalari — 16-asr oʻrtalari) da yevropalik sayyohlar tomonidan qilingan yirik geografik kashfiyotlar uchun qabul qilingan shartli termin.
Yevropa mamlakatlarida tovar ishlab chiqarish ning oʻsishi, javohirlarning yetishmasligi va oltin hamda kumush, ziravorlar va fil suyagini (tropiklarda), qimmatbaho moʻyna, morj tishini (shim. mamlakatlarda) topish maqsadida yangi yerlarni qidirish, Yevropadan Hindiston va Sharqiy Osiyoga yangi savdo yoʻllarini axtarish kabilar ekspeditsiyaga borishning umumiy sabablari boʻlgan.
Yevropada mustamlaka hududlar uchun kurash sabablari va oqibatlari
Javoblar : Kristofer Kolumbning birinchi chet el ekspeditsiyasidan keyin 1492 gr. boshlandi istilo va mustamlaka G'arbiy yarim shar yevropaliklar tomonidan. 15-asr oxiri - 16-asrning birinchi yarmida Janubiy va Markaziy Amerika va Meksikaning asosiy hududlari. birinchilardan edi mustamlaka imperiyalari Ispaniya va Portugaliya. Rim papasi Aleksandr IV homiyligida u imzolangan 1494 gr. Tardesillas kelishuvi, dunyo tarixidagi birinchi dunyoni bo'lish kelishuvi. Portugaliya Braziliyadan Janubi-Sharqiy Osiyoga, Ispaniyaga - Amerika va havzaga qadar ulkan hududni "oldi" Tinch okeani... Qadimgi Amerika hind sivilizatsiyalari yo'q qilindi. Mahalliy hind aholisining katta qismi shafqatsizlarcha qirib tashlandi. Lotin Amerikasida kompleks natijasida uch asrdan ortiq mustamlakachilik etnogenez bir qancha irqiy-etnik guruhlar vujudga keldi: kreollar(Yevropa mustamlakachilari va ularning avlodlari), mestizo(kavkazliklarning hindlar bilan nikohidan), mulattolar(Kavkaz irqi vakillarining qora tanli qullar bilan nikohidan). Lotin Amerikasi jamiyati aralash jamiyat sifatida shakllanib, bir turga aylandi etnomadaniy simbioz. Amerika va G'arbiy Hindistonda portugal, golland, frantsuz va ayniqsa ingliz mustamlakachilari joylashtirildi. plantatsiya iqtisodiyoti. Afrika millionlab odamlar tomonidan Atlantika okeani bo'ylab paxta dalalarida ishlash uchun olib ketilgan qora tanli qullar ovining qonli maydoniga aylandi. Amerika hindulari og'ir jismoniy mehnatga qodir emas edilar. Mustamlakachilik tuzumining yemirilishi oqibatlari Urushdan keyingi rivojlanishning xarakterli belgilaridan biri milliy ozodlik harakati va milliy ozodlik inqiloblarining kuchayib borishi bo‘lib, pirovardida mamlakatlarning mustamlakachilik tizimining yemirilishiga olib keldi.Tarix kitobidan [Cheat Sheet] muallif Fortunatov Vladimir Valentinovich Mustamlakachilik tizimining yemirilishi. SSSRning xalqaro ta'sirining o'sishi II Jahon urushi mustamlaka va metropoliyalar oʻrtasidagi qarama-qarshiliklarni kuchaytirdi, milliy ong va milliy ozodlik harakatining yuksalishiga sabab boʻldi. Mustamlakachilikka qarshi, imperializmg qarshi
"Rahbarning maxfiy loyihasi yoki neo-stalinizm" kitobidan muallif Georgiy Sidorov
Yagona jahon bozorining yemirilishi va jahon kapitalistik tizimining inqirozining chuqurlashuvi masalasi Ikkinchi jahon urushining eng muhim iqtisodiy natijasi va uning iqtisodiy oqibatlarini hamma narsani qamrab oluvchi yagona jahon bozorining yemirilishi deb hisoblash kerak. Bu
XVII asrdan 1870 yillargacha AQSHda tarixiy jarayon .
Javoblar :
XVII asrdan 1870 yillarda Lotin Amerikasi mamlakatlarida ijtimoiy-iqtisodiy ahvol.
Javoblar : XVI asrning 40 yillarida «Yangi qonunlar» bilan enkom`endalar qisqartirilib,
shaxsiy xizmatlar bekor qilingan. Jamoa er egaligi minimal miqdordagi
xaydaladigan va exido nomli jamoa bilan mustaxkamlangan. Pul topishga majbur
etilgan jamoalar turli yo’llar bilan tovar-pul munosabatlariga tortilgan, «Shaxsiy
xizmatlar»ni bekor qilib, mustamlakachilar «Jamoa ishlari»ni xinducha «mita»,
«kaatekl’» joriy qildilar. Bu asosiy ekspluatatsiya usuli Ispan Amerikasida XVIII
asrgacha saqlanib qoldi. Negr qullar va xindu jamoasi dexqonlari juda qattiq
ekspluatatsiya qilingan. Shuningdek kreollar, oq tanli kambag’allar, metislar xam
boshqa usul va turli darajada zkspluatatsiya qilingan.
Jamiyatning yuqori ta6aqasini mustamlaka aparatining oliy chinovniklari,
ruxoniylari, kompaniya egalari, savdogarlar, kema egalari, sanoatchilar, katta er
egalari tashkil qilishgan. Dastlab xususiy erlarni faqat qirol marxamati bilangina
qonuniy olish mumkin bo’lgan bo’lsa , XVI asrda qirol marxamatidan to’rt yil
o’tgach xususiy er egalari o’z erlarini o’z xoxlaganlaricha boshqarish xuquqiga ega
bo’lganlar. 1591 yilda noqonuniy er egalari belgilangan to’lov evaziga bu erlarni
xususiylashtirishi va qonuniylashtirish xuquqiga ega bo’lishgan. 1631 yildan qirol
marxamati va er uchun to’lov bir vaqtda amalga oshirilgan. Faqatgina xindu
jamoasi erlari, cherkov erlari va mayoratlar bundan mustasno edi.
Mustamlakalarda xo’jalik avvaldanoq ichki va tashqi bozor uchun maxsulot
chiqarish uchun tashkil etilgan. Meksika tog’ kon rayonlarida, Iberiya-Amerika
qishloq xo’jaligida yollanma mexnat xam keng yoyila boshladi. Ammo Yangi
dunyo axolisining kamligi, ilk kapitalizm xarakteri xususiyatlari, bo’sh erlarning
kattaligi ishlab chiqaruvchilarning ommaviy ekspropriyatsiyasiga va arzon ishchi
kuchi bozorlarining shakllanishiga to’sqinlik qildi. Oqibatda yollanma ishchi kuchi
qimmatlashib bordi. Masalan: XVIII asrda kumush konlaridagi shaxtyorlar
ishlab chiqarilgan kumushning 1/8 ulushini. mexnat xaqi sifatida olishgan. Bu
foizni kamaytirish va uni pul bilan to’lashni talab qilib qo’zg’olonlar ko’tarishgan.
XVIII-XIX asrlarda metropoliyalar urushlar va inqiloblar ichida qoldi.
Latifundiyachilar bu vaziyatdan o’zlarining talonchilik isloxotlarini amalga
oshirishda foydalanmoqchi bo’ldilar, ammo quyi tabaqalar va burjuaziya
o’rtasidagi shafqatsiz kurash bunga to’sqinlik qildi. 1780-1781 yillarda Peruda
Tupak Amaru boshchiligidagi xindular qo’zg’oloni , 1781 yilda Yangi Grenadadagi
Kommuneros ( keyinchalik – geril`e , partizanlar urushi ) urushlari bo’lib o’tdi.
Bunday qo’zg’olonlar Lotin Amerikasining barcha xududlarini qamrab oldi.
1822 yilgi Braziliya inqilobigina sof burjua inqilobi edi. 1815 yilda Braziliya
Portugaliya qirolligining teng xuquqli a`zosiga aylandi. 1820 yili Portugaliyadagi
inqilobdan so’ng, qirol Joan VI va keyin uning o’g’li Braziliya regenti Pedruni
Yevropaga chaqirib olib, mustamlakada o’z tuzumini ta`mimrlamoqchi bo’ladilar.
Bunga javoban Braziliya pomeshchiklari Fozendero Pedruni qirol sifatida olib
qolib, Braziliya xukumatini tuzadilar. 1822 yilning 7 sentyabrida Pedru
Braziliyaning mustaqillik manifestini e`lon qilib, kontstituttsiyaviy monarxiya e`lon
qilinib, Pedru I xokimiyati tuziladi. Revol`yutsiya tez sodir bo’lgani uchun, negrlar
qo’zg’olon ko’tarishga ulgurmaydilar va qullik yana oltmish olti yil saqlanib
qoladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
