Jahon tarixi fanidan «16 19 asrning birinchi yarmida o’rta Osiyo xaqidagi tarixiy geografik tadqiqotlar»

2.2 O'rta Osiyo'ning tarixiy obidalar va arxitekturasi
XVI-XIX asrlarning birinchi yarmida O'rta Osiyo'da tarixiy geografik tadqiqotlar, O'rta Osiyo xonliklarining tarixiy obidalari va arxitekturasi haqida keng ma'lumotlar berishga intilish bildirdi. Bu daurda tarixiy geografik tadqiqotchilar, sayyohlar va o'qituvchilar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarni yaxshi o'rganish, tavsiflash va tarqatishga qaratildilar.⁴⁰
Birinchi navbatda, O'rta Osiyo xonliklarida bir necha tarixiy obidalar va arxitekturaviy qurilishlar mavjud edi. Bu obidalar orqali O'rta Osiyo xonliklarining tarixiy va madaniy geografiyasi o'rganildi. Samarqand, Buhoro, Xiva, Qo'qon va Xo'jand kabi katta shaharlar, qalalar va obidalarning ob-havo va madaniyati, arxitekturasi va arxeologik yodgorliklari o'rganildi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar bu obidalarda qazilmalar olib borishdi, arxeologik topilmalar, asoratlar va qalqlarni o'rganish uchun ishlab chiqishlar amalga oshirdi. Ular O'rta Osiyo xonliklaridagi obidalarning tarixiy asri, qurilishi va tarixiy merosi haqida ma'lumotlar yig'ishdi. Bu malumotlar tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar tomonidan to'plangan, izlanib, tavsiflangan va tarqatilgan.
Qo'shimcha tarixiy geografik tadqiqotchilar O'rta Osiyo xonliklarida zamonaviy tarixiy obidalarni o'rganish uchun ham amalga oshirishlarini davom ettirdilar. Misol uchun, XIX asrda O'rta Osiyo xonliklarida qurilgan Andijon, Namangan, Kokand, Toshkent va Farg'ona shaharlari kabi yangi obidalar tarixiy geografik tadqiqotlarga muayyan bo'ldi. Ular O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy geografik o'zgarishlarni, zamonaviy arxitekturaviy uslublarni va tarixiy merosni o'rganishga imkon berdi.Shu tarzda, XVI-XIX asrlarning birinchi yarmida O'rta Osiyo xonliklarida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo obidalari va arxitekturasi haqida keng ma'lumotlar to'pladilar.
XVI-XIX asrlar davomida O'rta Osiyo'dagi tarixiy geografik tadqiqotlar va sayyohlar, O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarni va arxitekturani tahlil qilishda davom etishdi. Ularning o'rganishlari O'rta Osiyo xonliklarining tarixiy, madaniy, iqtisodiy va tabiiy geografiyasiga oid qo'shimcha ma'lumotlar berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarni tahlil qilish uchun ma'lumotlar yig'ishda arxeologiya, etnografiya, san'atshunoslik, madaniyatshunoslik va boshqa sohalardan foydalandilar. Ularning o'rganishlari O'rta Osiyo⁴¹ xonliklaridagi obidalarning tarixiy yurtlar, madaniy meroslar, arxitektura, hayvonot, bog'bon va tabiiy resurslar haqida keng va tafsilotli ma'lumotlarni berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi obidalarning tarixiy ob-havo sharoitini o'rganish uchun ham ko'plab ma'lumotlar yig'ishdi. O'rta Osiyo xonliklaridagi tabiiy resurslar, muzg va suv manbalarini, ob-havo sharoitini o'rganish, mamlakatdagi qishloqlar va shaharlar, suv omborlari va irrigatsiya tizimlari o'rtasidagi bog'lanishlarni tahlil qilishda ham tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar hamkorlik qildilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar tomonidan O'rta Osiyo xonliklarida tarqalib borilgan sayyohlik sayohatlarida yozib borilgan asarlar, xatiralar, rasmlar va marosimlar ham muhim manba sifatida qaraldi. Bu asarlar va yozuvlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarni, ob-havo sharoitini, madaniy meroslar va obidalarning oblik, obraz va hayvonotini tasvirlab berishga imkon berdi.Shu tarzda, XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarni va arxitekturani tahlil qilishda muhim ahamiyatga ega bo'ldilar. Ularning o'rganishlari O'rta Osiyo xonliklarining tarixiy, madaniy, iqtisodiy va tabiiy geografiyasini yuksaltish, madaniy meroslarini saqlash.XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarni va arxitekturani o'rganishning yanada keng aspektlariga oid yozuvlar, asarlar va ma'lumotlar to'plami yaratishga intilish bildirdilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar tarixiy obidalarni tahlil qilish uchun arxeologiya va etnografik ma'lumotlardan ham foydalandilar. Arxeologik qazilmalar, antropologik izlanishlar, obidalarning eskiyib ketgan qismlari va qoldiqchalar, odatlar va obidalarning tarkibiy elementlari .
O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarni⁴² tushunish va tarqatishda katta ahamiyatga ega bo'ldi.Arxitekturaviy asarlar va tarixiy manbalar ham tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar uchun muhim manba sifatida xizmat qildi. Tarixiy qurilishlar, obidalar, qalalar va shaharlar, o'rtacha insonning yashash joylari, bog'lar, bog'bon va ob-havo sharoitlarini o'rganishda yordam berdi. O'rta Osiyo xonliklaridagi arxitekturaviy o'zgarishlar, uslublar va tarixiy o'zgaruvchanliklar haqida ma'lumotlarni yig'ish va tarqatish imkonini berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar tarixiy obidalarni tavsiflashda rasmlardan va xatiralaridan ham foydalandilar. Sayyohlar tomonidan yozib borilgan sayyohlik sayohatnomalari, xatiralari va rasmlari O'rta Osiyo xonliklaridagi obidalarni tasvir qilish, tarixiy tafsilotlarni berish va madaniy meroslarini yuksaltish uchun muhim manba sifatida qabul qilindi.Bundan tashqari, tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar iqtisodiy va madaniy hayotga oid ma'lumotlarni ham yig'ishda hamkorlik qildilar. O'rta Osiyo xonliklaridagi iqtisodiy sohalarni, tergovchi yo'l va ob-havo mashinalarini, sanoat va ziraatni o'rganish, madaniy sohalarni tahlil qilishda ham tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar o'zlashtirgan tajribalarini va ma'lumotlarini ishlatdilar.
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning o'zaro aloqalarini va ularning o'ziga xos kimiyoviy, madaniy, va iqtisodiy jarayonlarini o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tijorat, siyosat, va madaniy aloqalar o'rtasidagi bog'lanishlarni o'rganish uchun hamkorlik qildilar. O'rta Osiyo xonliklarida suzishgan qadimgi iqtisodiy yo'l va tergovchilik yo'llari, madaniy almashtirishlar, va diplomatik aloqalar tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar tomonidan izlanib, tahlil qilindi.
Sayyohlar, tarixiy geografik tadqiqotchilar bilan birgalikda O'rta Osiyo xonliklaridagi turli etnik guruhlar, milliy jamaatlar va diniy topluliklar orasidagi muloqot va o'zaro ta'sirni o'rganishga ham ko'rsatishdi. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar qo'shimcha tushunchalar, tillar, madaniyatlar va diniy amaliyotlar o'rtasidagi o'zgarishlar va bog'lanishlarni tahlil qilishga imkon berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar⁴³ O'rta Osiyo xonliklaridagi tabiiy resurslar, o'rmonlar va suv manbalarini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular O'rta Osiyo xonliklaridagi tabiiy muhit, biologik qurilmalar, o'rmonlar va suv manbalarining tarixiy va geografik o'zgarishlarini, ularning o'zgarishlarining asosiy sabablari va o'zaro ta'siri haqida ma'lumotlar to'pladilar.
Bundan tashqari, tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi turizm potensialini o'rganishga ham qaratishdi. Turistik joylar, obidalarning sayohatga qiziqishini oshirish uchun tarixiy merosi, madaniyat va tabiiy resurslarini tahlil qildilar. Bu esa O'rta Osiyo xonliklarida turizm sohasini rivojlantirishga imkon berdi.Shu tarzda, XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklarining tarixiy, etnik, iqtisodiy, madaniy va tabiiy geografiyasini o'rganishga hissa qo’shdilar.
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning dinamikasini va ularning tarixiy obidalar va arxitekturasi bo'yicha tushunchalarini o'rganishga davom etishdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning o'ziga xos arxitekturasi va qurilishi haqida malumotlar to'pladilar. Ular qalalar, palatalar, medresalar, masjidlarni o'rganish, ularning qurilishi va dizayni, ularning ishlab chiqarish usullari va arxitekturaviy aspektlari bo'yicha ma'lumotlar to'pladilar.
Shuningdek, ular o'rtacha odamlarning yashash joylari, bog'lar, hovuzlar va shaharlar haqidagi arxitekturaviy ma'lumotlarni ham o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning madaniy meroslarini o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obidalarning san'at, musiqa, adabiyot, rasmlar, suzuvlar va marosimlarini o'rganish, ularning madaniy tarixiy o'zgarishlarini tahlil qilishga intilish bildirdilar. Bu tarixiy obidalarning madaniy meroslarini saqlash, ta'lim-tarbiya, madaniy almashish va tarixiy identifikatsiya muhitini yuksaltishga imkon berdi.⁴⁴
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning ijtimoiy hayotini va odatlarini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obidalarning o'rtacha odamlar hayoti, ijtimoiy tashkilotlari, ta'lim muassasalari, madaniy majmualar, bazarlar, savdo va iqtisodiy aloqalar haqidagi ma'lumotlar to'pladilar. Shu bilan birga, ular obidalarning odamlar va jamiyatlar o'rtasidagi muloqotlarini tahlil qildilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning tabiiy muhitini o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obidalarning geografik joylashuvi, iqlim sharoiti, o'rmonlar, sudlar va tabiiy resurslarini tahlil qildilar.
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning siyosiy jarayonlarini va ularga oid ma'lumotlarni o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning siyosiy tashkilotlari va jarayonlarini tahlil qildilar. Ular davlat boshqaruvini, siyosiy o'zgarishlarni, hukumat tizimlarini, mamlakatlararo aloqalarni va urf-odatlarini o'rganishga intilish bildirdilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tashqi siyosiy tashkilotlar bilan ham yana o'zaro aloqalar o'rnatishdi va siyosiy aloqalarni rivojlantirishga qaratishdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning moliyaviy jarayonlarini va iqtisodiy aloqalarini o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obidalarning iqtisodiy faoliyatini, tergovchi yo'l va karavonlar tizimini, moliyaviy rivojlanishini va iqtisodiy o'zgarishlarni tahlil qildilar. Buning yaninda, ular obidalarning iqtisodiy salohiyatini, ziraat, sanoat, va qishloq xo'jaligi sohasini ham o'rganishga intilish bildirdilar.⁴⁵
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning siyosiy va iqtisodiy aloqalarining tashqi mamlakatlarga o'zaro bog'liqlarini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular mamlakatlararo diplomatik aloqalar, savdo-sotiq munosabatlari, siyosiy hamkorliklar, to'g'ri kelishuvlar va aniq tartiblar haqidagi ma'lumotlarni to'pladilar. Bunda tarixiy obidalarning siyosiy va iqtisodiy hamkorliklarining o'ziga xosliklari va ularga o'ziga xos kimiyoviy tashkil etish jarayonlari tahlil qilindi.
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning demografik jarayonlarini va ularning etnik guruhlar va milliy jamaatlar orasidagi muloqotlarini o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning demografik holatini tahlil qildilar. Ular aholining sonini, etnik guruhlar va milliy jamaatlar o'rtasidagi keskinliklarni, nomadik va sedentary hayot shakllarini o'rganishga intilish bildirdilar. Buning yaninda, ular aholining tarkibini, tarixiy o'zgarishlarini, ko'chmas mulklar va uning o'zgarishlarini tahlil qildilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning etnik guruhlar va milliy jamaatlar orasidagi muloqotlarini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular etnik guruhlar va milliy jamaatlar o'rtasidagi o'zaro aloqalar, qasoskorliklar, to'g'ri kelishuvlar, va tashqi mamlakatlarga ko'chishlar haqidagi ma'lumotlarni tahlil qildilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar turli etnik guruhlar va milliy jamaatlar orasidagi tashkil etish jarayonlarini, o'zaro ta'sirni va o'zgarishlarni o'rganishga imkon berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning diniy topluliklar orasidagi muloqotlarini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular diniy jamaatlar, madrasalar, ziyoratgohlar, davlat diniy siyosati, va diniy o'zgarishlar haqidagi ma'lumotlarni tahlil qildilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning diniy amaliyotlari, ma'naviyat merosi, din va davlat munosabatlari, va diniy jamaatlar orasidagi ta'sir va o'zgarishlarni o'rganishga imkon berdi.⁴⁶
Shu tarzda, XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning demografik holatini, etnik guruhlar va milliy jamaatlar orasidagi muloqotlarni, diniy topluliklar va madaniy meroslarini o'rganish.
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning iqtisodiy rivojlanishini va ularga oid iqtisodiy ma'lumotlarni o'rganishga intilish bildirdilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning iqtisodiy hayotini tahlil qildilar. Ular obidalarning iqtisodiy faoliyatini, sanoat va savdo sohasini, tarixiy moliyaviy tizimlarni va tadbirkorlikning o'zgarishlarini o'rganishga intilish bildirdilar. Buning yaninda, ular obidalarning suv, ormon va tabiiy resurslardan foydalanishini, tarixiy agrar iqtisodiyotni, mehnat tashkiloti va sanoatini ham tahlil qildilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning tijorat munosabatlari va karavon yo'llarini o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obidalarning karavon yo'llarini, savdo-marifat markazlarini, savdo munosabatlarini va iqtisodiy aloqalarini tahlil qildilar. Buna qo'shganidek, ular o'rta asrlardagi iqtisodiy hamkorlikning yordamchi faktorlarini, bojxona va pul tizimlarini ham o'rganishga intilish bildirdilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning suv va irrigatsiya tizimlarini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obidalarning suv resurslarini boshqarish, suv qo'llab-quvvatlash, sifatli suv ta'minoti, sudlar tizimini o'rganishga intilish bildirdilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar suv muammolari va ularning iqtisodiy o'zgarishlarga ta'siri haqida ma'lumotlar to'pladilar.Shu tarzda, XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning iqtisodiy rivojlanishini, tijorat munosabatlarni, suv va irrigatsiya tizimlarini o'rganishga intilish bildirdilar. Bu esa tarixiy obidalarning iqtisodiy hayotidagi o'zgarishlar, resurslardan foydalanish usullari va obidalarning iqtisodiy aloqalarini tahlil etishga imkon berdi.⁴⁷
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning madaniy hayotini va ularga oid madaniy ma'lumotlarni o'rganishga intilish bildirdilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning madaniy merosini tahlil qildilar. Ular madaniy faoliyat, san'at, madaniy bog' va adabiyot, madaniy institutlar, ta'lim tizimi, arxitektura, uniqravlat, zamonaviylik va ularning o'zgarishlari haqida ma'lumotlar to'pladilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning madaniy hayotidagi o'zgarishlarni, madaniy tarixiy meroslarini va ulardagi madaniy muloqotlarni o'rganishga imkon berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning madaniy institutlarini o'rganishga intilish bildirdilar. Ular madrasalar, universitetlar, ma'naviyat markazlari, madaniy kurashlar va yagona madaniyot markazlarini tahlil qildilar. Buning bilan birga, ular madaniy hayotda ijtimoiy, diniy va madaniy muhit o'rtasidagi o'zaro ta'sirlarni ham o'rganishga intilish bildirdilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning madaniy adabiyotini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular adabiyotshunoslik, poeziya, adabiy rivoyat, tarixiy xazinachi, adabiy to'garaklar, tilshunoslik, folklor va adabiyot turlarini tahlil qildilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning adabiyot va san'atda o'ziga xosliklarini, ulardagi adabiy ta'sirlarni va o'zgarishlarni o'rganishga imkon berdi.
Shu tarzda, XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning madaniy hayotini, madaniy institutlarini, madaniy adabiyot va san'atlarini o'rganishga intilish bildirdilar. Bu esa tarixiy obidalarning madaniy o'zgarishlari, madaniy ta'sirlar, madaniy muloqotlar va ulardagi madaniy meroslarini tahlil etishga imkon berdi.⁴⁸
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning arxitekturasini va ularga oid arxitektural ma'lumotlarni o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning arxitekturasi va bog'liq binolarning tarkibi va shakllanishini tahlil qildilar. Ular obidalarning arxitektural uslublarini, qurilish materiallarini, binolarining tarkibini va qurilishlarning o'zgarishlarini o'rganishga intilish bildirdilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning arxitekturadagi o'ziga xosliklari, regional arxitekturaviy uslublar, qurilish texnologiyalari va ulardagi arxitektural o'zgarishlarni o'rganishga imkon berdi.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning bog'liq arxitektural yodgorliklarini o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obidalarning qal'alarini, palatalarini, makbaralarini, masjidlarni, medrasalarni, davlat binolarini va boshqa arxitektural manzaralarni tahlil qildilar. Buna qo'shganidek, ular arxitektural yodgorliklarning qurilish stili, ornamentikasi, dekoratsiyalari, o'zgarishlari va ulardagi tarixiy bog'liqlar haqida ma'lumotlar to'pladilar.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning arxitekturaviy muhitini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obidalarning bog'liq joylari, mehmonxonalari, havzalari, bog'larini, daraxtlari va ulardagi tabiat manzaralarni tahlil qildilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning tabiiy muhitining arxitekturaga o'z ta'sirini, o'ziga xos tarixiy ve estetik qiyofalarini o'rganishga imkon berdi.
Shu tarzda, XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning arxitekturasini, bog'liq binolarning tarkibi va shakllanishini, arxitektural yodgorliklarini va ularga oid ma'lumotlarni o'rganishga intilish bildirdilar.⁴⁹
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlarini o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning o'rta markazlari va shaharlarini tahlil qildilar. Ular bu shaharlar va o'bilarning geografik joylashuvini, aholisi, ijtimoiy-iqtisodiy faoliyati, siyosiy ahamiyatini va ularda amalga oshirilgan obidalar va arxitektura qurishlarini o'rganishga intilish bildirdilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning shahar hayotidagi o'zgarishlarni, ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishini o'rganishga imkon berdi.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlaridagi madaniy meroslarini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular bu shaharlar va o'bilarning madaniy hayotini, adabiyot, san'at, madaniy bog'lar va institutlar, madaniy adabiyot va arxitektura, madaniy adabiyot va ijtimoiy muhitini tahlil qildilar. Buning bilan birga, ular shahar hayotidagi madaniy o'zgarishlarni, madaniy ta'sirlarni va ulardagi madaniy meroslarini o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlaridagi iqtisodiy faoliyatini ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular bu shaharlar va o'bilarning iqtisodiy rivojlanishini, sanoat va savdo sohasini, iqtisodiy aloqalar va tijorat munosabatlarini tahlil qildilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning iqtisodiy hayotidagi o'zgarishlarni, iqtisodiy hamkorlikning o'zgarishlarini o'rganishga imkon berdi.
Shu tarzda, XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlarini, madaniy meroslarini, iqtisodiy faoliyatini o'rganishga intilish bildirdilar. Bu esa tarixiy obidalarning shahar hayoti, madaniy o'zgarishlar.⁵⁰
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlaridagi siyosiy hayotni o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning siyosiy tizimini va ularda amalga oshirilgan siyosiy intizomni tahlil qildilar. Ular obi va shaharlardagi davlat boshqarlari, siyosiy hokimiyat tizimi, siyosiy ahamiyatli axborotlar markazlari va siyosiy o'zgarishlarni o'rganishga intilish bildirdilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning siyosiy tarixidagi o'zgarishlarni, siyosiy ta'sirlarni va ulardagi siyosiy meroslarini o'rganishga imkon berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlaridagi siyosiy munosabatlarni ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obi va shaharlarning davlatlararo munosabatlari, diplomatik aloqalar, hududiy muloqotlar, siyosiy to'g'ridan-to'g'ri voqealar va ulardagi siyosiy bog'liqlarni tahlil qildilar. Buna qo'shganidek, ular tarixiy obidalarning siyosiy hayotidagi o'zgarishlarni, siyosiy muloqotlarni va ulardagi siyosiy meroslarini o'rganishga imkon berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlaridagi siyosiy stabilitetni ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular tarixiy obidalarning siyosiy ustuvorliklarini, siyosiy mamlakatlararo munosabatlarni, siyosiy xavfsizlikni va ulardagi siyosiy faolliklarni tahlil qildilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning siyosiy hayotidagi o'zgarishlarni, siyosiy xavfsizlikning o'zgarishlarini va ulardagi siyosiy meroslarini o'rganishga imkon berdi.
XVI-XIX asrlar davomida tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlaridagi iqtisodiy faoliyatni o'rganishga intilish bildirdilar.⁵¹
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning iqtisodiy hayotini, iqtisodiy rivojlanishni va ulardagi iqtisodiy tizimlarni tahlil qildilar. Ular obi va shaharlarning iqtisodiy faoliyat sohalarini, sanoat va savdo sohasini, qishloq xo'jaligini va ulardagi iqtisodiy o'zgarishlarni o'rganishga intilish bildirdilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning iqtisodiy hayotidagi o'zgarishlarni, iqtisodiy rivojlanishning o'zgarishlarini va ulardagi iqtisodiy meroslarini o'rganishga imkon berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlaridagi iqtisodiy hamkorlikni ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obi va shaharlar orasidagi iqtisodiy aloqalarni, tijorat munosabatlarini, transport va kommunikatsiya tizimlarini tahlil qildilar. Buning bilan birga, ular tarixiy obidalarning iqtisodiy hamkorlikning o'zgarishlarini, iqtisodiy aloqalarni va ulardagi iqtisodiy meroslarini o'rganishga imkon berdi.
Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalarning obi va shaharlaridagi iqtisodiy resurslarni ham o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obi va shaharlarning iqtisodiy resurslarini, suv va suv manbalarini, yerlardagi qazilmalar va ulardagi iqtisodiy faoliyatning asosiy manbalarini tahlil qildilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning iqtisodiy resurslarning o'zgarishlarini, ulardagi iqtisodiy faoliyatni va ulardagi iqtisodiy meroslarini o'rganishga imkon berdi.
Xulosa
XVI-XIX asrlar davomida O'rta Osiyo, bir necha tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar tomonidan keng qamrovli tadqiqotlar va sayohatlar o'tkazilgan bo'lib, bu davrning insonning ilmiy, madaniy va iqtisodiy taraqqiyotining ko'rsatkichlaridan biri hisoblanadi.Bu davrda ko'plab tarixiy geografik tadqiqotchilar, o'z sayohatlari orqali O'rta Osiyo xonliklarida o'tgan vaqtning tarixiy obidalarini, arxitekturaviy xususiyatlarini va ularning ijtimoiy, madaniy va iqtisodiy hayotini o'rganishga harakat qildilar. Ularning o'zaro ta'sir va almashtirishlari asosida, o'zining xususiy taraqqiyotini yaratgan, uning tarixiy va madaniy merosini yaratishda ahamiyatli ahamiyat qo'yildi.⁵²
Buning bilan birga, O'rta Osiyo xonliklaridagi sayyohlar, bu hududning tabiiy, ijtimoiy, madaniy va iqtisodiy potentsialini o'rganishga harakat qildilar. Ular tabiiy gaz, neft va boshqa qulayliklarni aniqlashgan va uning iqtisodiy hayotida katta ahamiyatga ega bo'lgan suv va bog'chalar, qo'riqlar, tog'lar va ko'p qurilgan qishloqlar haqida ma'lumot to'plab, O'rta Osiyo xonliklarining ularning tarixiy va madaniy merosini o'z ichiga olganligini aytish mumkin.
Shuningdek, O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalar, turizm joylari sifatida ham ahamiyat qo'yilmoqda.Ularning o'zining qadimiy obidalari, ma'naviyati, tarixiy va madaniy merosi, turistlar tomonidan keng qo'llanib, ko'p mamlakatlar orasida mashhur turistik markalarga aylandi.
Shunday qilib, XVI-XIX asrlar davomida O'rta Osiyo haiqdagi tarixiy geografik tadqiqotlar va sayyohliklar, O'rta Osiyo xonliklarining ijtimoiy, madaniy va iqtisodiy hayotining ko'rsatkichlarini o'rganishda muhim ahamiyatga ega bo'lib, O'rta Osiyo'nin tarixiy va madaniy merosini yaratishda hamda dunyo turizmida ko'proq talab qilinishda katta ahamiyat kasb etgan.
XVI-XIX asrlar davomida O'rta Osiyo haiqdagi tarixiy geografik tadqiqotlar, O'rta Osiyo xonliklarining bosib olinishi va uning tarixiy geografiyasiga ta'sirini o'rganishga intilish bildirdi. Bu davrda sayyohlar, tarixiy geografik tadqiqotchilar, va qaranglarning faoliyati orqali O'rta Osiyo xonliklaridagi obi va shaharlar, madaniyat, iqtisod, tabiiy resurslar, iqtisodiy hamkorlik va adabiyotga oid ma'lumotlar to'plandilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi obi va shaharlar haqida ma'lumotlar to'pladilar. Ularning aholisi, obidagi arxitektura, ijtimoiy muhit, iqtisodiy hayot va madaniyatning asosiy ko'rinishlari to'g'risidagi ma'lumotlar o'rgangan. Buning bilan birga, sayyohlar va tadqiqotchilar tarixiy obidalarning asosiy meroslarini, ularning ijtimoiy va madaniy qadriyatlari bilan tanishdilar.
O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy geografik tadqiqotlar, tabiiy resurslarga oid ma'lumotlar o'rgangan. Ularning tog'lar, daryolar, orol⁵³ va oqimlar, muzlar va erlar, tuproqlar va suv manbalariga oid tafsilotlar to'plandilar. Bu bilgilar asosida O'rta Osiyo xonliklarining iqtisodiy rivojlanishining o'zgarishlarini va ulardagi iqtisodiy faoliyatning asosiy manbalarini o'rganishga imkon berdi.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar O'rta Osiyo xonliklaridagi iqtisodiy hamkorlik va tijorat munosabatlarini o'rganishga intilish bildirdilar. Ular obi va shaharlardagi tijorat markazlarini, karavon yo'llarini, iqtisodiy aloqalar va ulardagi tijorat munosabatlarini tahlil qildilar. Bu sayyohlar va tadqiqotchilar O'rta Osiyo xonliklaridagi tijorat munosabatlarining o'zgarishlarini, ulardagi iqtisodiy hamkorlikning rivojlanishini va ulardagi tijorat markazlarining tarixiy ahamiyatini o'rganishga imkon berdi.
XVI-XIX asrlarda O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar, O'rta Osiyo'ning tarixiy obidalar va arxitekturasi haqida ham ma'lumotlar to'pladilar. Ular tarixiy obidalar, qadimiy arxitektura va shahar planlari, qal'alar, medresalar, masjidlar, ko'ngilochar bog'lar va boshqalar haqida tafsilotlar o'rganishga intilish bildirdilar.Tarixiy geografik tadqiqotchilar va sayyohlar, O'rta Osiyo xonliklaridagi tarixiy obidalar va arxitekturani o'rganishda amaliy me'yoriy ishlar ham o'tkazdilar.