Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida jahon moliya bozorining rivojlanish xususiyatlari

3-BOB. MILLIY IQTISODIYOTLARNING RIVOJLANISHIDA
JAHON MOLIYA BOZORINING AHAMIYATI
3.1 Iqtisodiy rivojlanishda moliya resurslarining o’rni
Bir qator olimlarning baholashicha, globalizatsiya milliy iqtisodiyotlarning
bir-birini to’ldirishi va o’zaro qo’shilib ketishi natijasida, xo’jalik hayotining
xalqaro tus olishida o’zining eng yuqori bosqichini ko’rsatadi. Bu jarayon milliy
iqtisodiyotlar o’rtasidagi institutsional, yuridik va texnologik to’siqlarni yo’qolib
ketishiga olib keldi. Jahon xo’jaligi va uning tarkibiy elementi bo’lgan jahon
moliya bozori o’zaro bog’liqligining ortib borish tendensiyalari globalizatsiya
uchun yangi sifat va xarakterni kasb etdi. Globalizatsiyaga qarama-qarshi
tendensiya sifatida milliy iqtisodiy xavfsizlikni himoyalash maqsadida –
mintaqalashuv jarayoni yuzaga keldi.
O’tkazilgan tadqiqotlar jahon YaIMi o’sishiga bog’liq ravishda jahon
moliya bozori faoliyat doirasi sezilarli darajada kengayganini tasdiqladi va bu
jarayonni tahlil qilishga imkoniyat berdi.
11-jadval
Jahon YaIMi ishlab chiqarishda eng katta ulushga ega mamlakatlar
YaIM (xarid qobilyati pariteti bo’ycha,
trln.AQSh dollarida)
2009-yil
2010-yil
Jahon
71.17
74.43
1
AQSh
14.33
14.72
2
Xitoy
8.95
9.872
3
Yaponiya
4.211
4.338
4
Hindiston
3.736
4.046
5
Germaniya
2.857
2.96
6
Rossiya
2.147
2.229
7
Braziliya
2.041
2.194
8
Buyuk Britaniya
2.154
2.189

---

53
9
Fransiya
2.126
2.16
10 Italiya
1.763
1.782
11 Ispaniya
1.379
1.376
12 Kanada
1.297
1.335
Manba: International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, March 2011: Nominal GDP
list of countries. Data for the year 2011.
Sutkalik valyuta bozori kelishuvlari 1979-yilda 10-20 mlrd. AQSh dollarni
tashkil etgan bo’lsa, 2009-yilga kelib 2 trln. AQSh dollargacha ko’paydi,
shuningdek jahon valyuta zahirasi ikki marta ko’paydi. Oxirgi 20 yil ichida
xalqaro kreditlar (bank kreditlari va obligatsiya zayomlari) hajmi 15-20 marta
o’sdi. Fond bozorlarining globallashuvi qimmatli qog’ozlar shaklidagi mamlakatlar
o’rtasida portfel investitsiyalarining kengayishi bilan birga yuz berdi. Moliya
resurslari islab chiqarish bozori ulkan masshtabga erishdi (taxminan, 600 trln.
dollar).
12-jadval
Asosiy moliya resurslari ishlab chiqaruvchi bozorlar (yil oxiridagi ochiq vaziyat)