Jahon mamlakatlari iqtisodiy

Qo’shimcha. Avstraliya va Okeaniyaning umumiy tavsifi. Avstraliya Ittifoqi Avstraliya materigining maydonini to ‘liq egallagan dun­yodagi yagona mamlakatdir. Uning tarkibiga materikdan tashqari Tasmaniya va boshqa qator mayda orollar kiradi. Maydoni 7741 ming km², shundan 7692,0 ming km² maydonni materikning o‘zi egallagan. Dunyoning quruqlik orqali o‘tgan chegarasiga ega bo‘lmagan mamlakatlaridan biri.

Iqtisodiy-geografik o‘mi uning janubiy yarimsharda yirik materiklar, regionlar va mamlakatlardan ancha olisda joylashganligi bilan belgilanadi. Shu bilan birga, zamonaviy dengiz va havo transportining yuqori darajada rivojlanganligi mamlakatni jahonning barcha regionlari, davlatlari bilan doimiy aloqada bo‘lib turishini ta’minlaydi.

Okeaniya Tinch okeanida joylashgan orollar to‘plamidir. Okeaniya uch qismdan: Polineziya, Melaneziya va Mikroneziyadan iboratdir. Melaneziya (Solomon, Yangi Gebrid, Yangi Kaledoniya va boshqa orollar) Avstraliyaga juda yaqin joylashgan, Polineziya (Gavayi, Samoa, Tokelau va boshqa orollar) esa aksincha, Avstraliyadan ancha olisda, Tinch okeanining janubiy va markaziy qismlarida joylashgan. Mikroneziya (Karolina, Marshall, Mariana, Gilbert va boshqa orollar) Yangi Gvineya orolidan shimolda, Filippin orollaridan sharq tomondagi akvatoriyada tarqalgan.

Asosiy daryosi Murrey va uning irmog‘i Darlingning suvi mavsumlar bo‘yi- cha o‘zgarib turadi.

Avstraliya xilma-xil foydali qazilmalarga boy Shulardan ba’zilari ahamiyati va zaxirasi bo‘yicha dunyoda yuqori o‘rinlami egallaydi. Temir rudasi, mis, nikel, uran rudalari, boksitlar, ko‘mir, oltin, olmos konlari shular jumlasidandir.

Ko‘mir konlari materikning janubiy va janubi-sharqiy qismlarida topilgan, neft va tabiiy gaz mamlakatning sharqiy hududlarida va g‘arbida, okean shelfida qazib olinadi.

Aholisi. Avstraliya va Okeaniyada (Gavayi orollarisiz) 2013-yilning iyul oyiga nisbatan 32,0 mln. kishi istiqomat qilgan. Shu jumladan, Avstraliyada 21,0 mln. (2G’3 qismi), Yangi Zelandiyada 4,0 mln., Papua-Yangi Gvineyada 6,0 mln., boshqa may da orollarda 1 mln. aholi mavjud. Aholining soni juda past sur’atlar bilan ko‘paymoqda. Aholi juda notekis taqsimlangan. Aholining o‘rtacha zichligi 1 km² ga 2,8 kishini tashkil etgani holda, ushbu ko‘rsatkich mamlakatning janubi- sharqiy qismida 100-250 kishiga yetadi. Umuman olganda, aholi materikning chekka sohil qismlarida nisbatan zich, markaziy va g‘arbiy hududlarida siyrak tarqalgan. Ba’zi bir hududlarda doimiy aholi umuman yo‘q (Eyr ko‘li atroflari va markaziy qismlarida). Aholining o‘rtacha yashash davri erkaklarda 80 yoshga, ayollarda 84 yoshga teng. Aholining milliy tarkibida avstraliyalik inglizlaming ulushi deyarli 90% ga yetadi. Ulardan tashqari, mamlakatda amerikaliklar, fransuzlar, nemislar, afrikaliklar, hindistonliklar, Janubi-sharqiy Osiyo xalqlari va, hatto, o‘zbeklar ham bor. Sidney shahrida o‘zbeklar jamoasi mavjud.

Okeaniya aholisining tarkibida mahalliy xalqlaming ulushi anchagina. Jum­ladan, Yangi Zelandiyada mahalliy xalq - maorillaming jami aholi sonidagi ulushi 20% ga yetadi. Bu ko‘rsatkich Papua-Yangi Gvineyada 70-80% ga, may da orollarda esa 100% gacha boradi. Shahar aholisining ulushi Avstraliyada 89,3 % ga, Yangi Zelandiyada 86,2 % ga, Mikroneziyada 22,8 % ga teng. Papuane Yangi Gvineyada ushbu ko‘rsatkich 12,6% ni tashkil qiladi, xolos.