|
p a s a y ib bordi.
R egion va m am lakatlar
Zaxira,
mlrd t
( 0 1 .0 1 .2 0 0 0 )
J ah on
zaxiralari
qism i
(foiz)
Jahon
qazib chi-
qarishdagi
qism i (foiz
1 997)
Zaxiralami
hozirgi qazib
chiqarish
darajasiga
nisbatan
1.Shim oliy Amerika
4 ,3
3 ,5
1 3,8
9 ,2
2. Lotin Amerika
1 7 ,0
1 1,3
14,7
3 3 ,6
3 .G ’arbiy Yevropa.
2 ,5
1,9
9 ,4
7 ,7
4. M arkaziy-Sharqiy
Y evropa
0 ,2
0,1
0 ,2
3 1 ,2
5. MDH
9 ,0
6 ,3
10,7
2 4 ,3
6. R o ssiy a
6 .7
4 .7
8 .8
2 2 ,0
7. 0 ’rta Sharq v a
Shim oliy Afrika
9 ,9
6 9 ,3
3 5 ,4
7 9 ,2
8. S au d iya Arabistoni
3 6 ,0
2 5 ,5
1 1.9
8 7 ,5
9. Afrika Sahroi Kabirdan
janu bga
4 ,7
3 ,3
5 ,3
2 5 ,4
10. O siyo
5 ,4
4 ,0
9 ,7
1 6,0
11. Avstraliya va
O keaniya
0 ,4
0 ,3
0 ,8
1 3 ,8
12. Jah on m iqyosid a
1 40,4
1 00 ,0
1 0 0 ,0
4 1 ,0
13. OPEK mamlakatlari
109,1
7 7 ,6
4 0 ,8
7 7 ,4
I s h o n c h li g a z z a x ir a la r i
2 -J a d v a l
R egion va m am lakatlar
Zaxira, mlrd
t
(0 1 .0 1 .2 0 0 0 )
Jahon
zaxiralari
qismi
(foiz)
Jahonda
qazib chi-
qarishdagi
qismi (foiz
2 0 0 7 )
Zaxiralarni
hozirgi qazib
chiqarish
d arajasiga
nisbatan
1.Shim oliy Am erika
6 ,4 6
4 ,4
3 0 ,2
9 ,2
2.Lotin Am erikasi
7 ,1 6
4 ,9
5 ,7
5 4 ,7
3 .G ’arbiy Yevropa
4 ,7 0
3 ,2
11.4
1 7,7
4.M arkaziy-Sharqiy
Yevropa
0 ,4 5
0 ,3
0 ,7
2 6 ,8
5. MDH
5 6 ,7 0
3 8 ,7
2 8 ,2
8 6 ,4
6. R o ssiy a
4 8 ,1 4
3 2 ,9
2 3 ,6
8 7 ,4
7. 0 ’rta Sharq v a
Shim oliy Afrika
5 6 ,3 5
3 8 ,5
12,4
1 9 4 ,3
8.Afrika Sahroi Kabirdan
jan u b ga
4 ,3 3
3 ,0
0 ,5
3 9 7 ,2
9. O siyo
8 ,8 7
6,1
9 ,6
4 0 ,2
10. Avstraliya va
O keaniya
1,41
0 ,9
1,3
4 1 ,2
1 1.Jahon m iqyosid a
1 4 6 ,4 3
100
1 00
6 1 ,9
E k o lo g ik m u a m m o la r h am m a ’lum d a r a ja d a m uhim o tkirlik bilan k o ’tarila
b o s h la d i. A n a s h u v a q td a ja h o n resu rsla ri t e z k u n d a tu g a s h i h a q id a birinchi
m u d h is h b a s h o r a t la r p a y d o b o ld i. R e s u r s la r n in g is r o f g a r c h ilig i d a v r id a n
e n e r g iy a d a n o q ilo n a fo y d a la n is h davrida m u q obil e n e r g e tik a u s tid a ish lar fa o l
olib b o rilm o q d a (q u y o s h v a s h a m o l e n e r g iy a s id a n fo y d a la n is h , s u v ko tarilaishi
v a p a s a y is h i, g e o te r m a l v a yad ro e n e r g e tik a s i).
Mineral resurslar
M ineral r esu rsla r - h is o b g a o lin g a n kon zaxiralari - rudali v a r u d a siz, ustki
q a t l a m i a r v a y e r b a g ’rid a , k lla r v a d e n g i z s u v la r i o s t i d a , x j a lik d a
ish la tila d itja n la ri.
S a n o a t m a h s u lo tla r in i ish la b c h iq a r is h in in g a s o s i y b a z a s i b o ’lg a n m in-
eral r e s u r sla r g a eh tiyoj y ild an -yilga o ’sib b o r m o q d a . Har yili ja h o n d a y e r b a g ’ridan
1 0 0 mlrd. to n n a d a n ortiq turli m ineral x o m a s h y o v a y o q ilg ’i olin ad i. Tarkibi v a
fo y d a la n is h x u s u s iy a tla ri b y ich a m ineral r es u r sla r ikki a s o s iy g u r u h g a ajralib
turadi: m eta ll - q o ra , rangli, a s l v a radioaktiv; m e ta ls iz - qurilish m ateriallari,
k o n -k im y o x o m a s h y o s i (su lfat, apatit, fosforit, kaliy, o s h tuzi) va b o sh q a la r .
P la n e t a d a m in era l r e s u r sla r jo y la sh u v i n o t e k is r a v is h d a b lib , bu h o la t
turli tek to n ik ja r a y o n d a g i ayrim liklari, ularni o ld in g i g e o lo g iy a d a v r id a p a y d o
b lg a n lig i v a h.k.lar bilan b o g liq d ir.
M ineral resu rsla r h a m m a turlarga e g a b lg a n h e c h bir d a v la t y q. F a q a t
2 0 - 2 5 d a v la t ja h o n z a x ira la m in g 5 fo izd a n ortiq bir turdagi x o m a s h y o g a m a ’lum
m iqdorga e g a ; faqat 1 0 dav la tg a yaqin, ular o ra sid a R o s siy a , A Q SH , Xitoy, Avstraliya,
K a n a d a , JA R , Braziliya h a m sh u n d a y bir turdagi x o m a s h y o qism ini eg a lla y d i.
Tem ir m iqdori b o ’y ic h a b a h o la n g a n tem ir rud alarn in g ja h o n d a g i h aq iq iy
v a e h tim o lg a y aq in zaxiralari 1 0 0 mlrd. to n n a d a n ortiq b o ’lib, 1 /3 q ism i s o b iq
Ittifoq r e s p u b lik a la r i h u d u d id a j o y la s h g a n ( R o s s i y a , Q o z o g ’isto n , U k ra in a ).
B raziliya, K a n a d a , Xitoy, H in d iston , A vstraliya, A Q S H tem ir ru d a la rg a ju d a by-
M a’lum ki, a lyu m iniy - y er q a tla m id a k e n g ta r q a lg a n m etalldir. B o k sitd a g i
g lin o zy o m m iqdori 4 0 - 6 0 foizni tash kil eta d i, x o m a sh y o n i ta sh ib o lis h g a qulay.
A ly u m in iy , r u d a la r , k o n la r n in g k p c h ilig i e k v a t o r y a q in id a j o y l a s h g a n .
M am lakatim izning e n g sh im olid a bu ruda konlari m avjud . Bir n e c h a a s o s iy b ok sitga
b o y viloyatlar ajratiladi: K arib-A m azoniya, G viana q ltig’i, Avstraliya, Hindiston, 0 ’rta
Yer d en gizi. J a h o n d a e n g yirik va bok sit zaxiralarga b o ’y davlatlar: Braziliya, G vin eya,
Avstraliya, Y am ayka, V e n e s u e la , G a y a n a , Su rinam lam i aytish mumkin.
R an gli m eta lla rn in g rudalarid a p a s t v a ju d a p a s t foyd ali k o m p o n e n tla r -
tipik h o la t (1 fo iz k a m ). Birinchi n a v b a td a a s o s iy k o n la rg a m etallni eritish x o m
a s h y o m ljalini o ld in d a n y a q q o l a n iq la b q o ’y a d i. Q o ra m isn in g a s o s iy resu rslari
A frikaning Z a m b iy a , Z air (“m is b e lb o i”), A m e rik a n in g - Chili, A Q S H , K a n a d a d a
m avjud . M is rudalar yirik zaxiralari R o s s iy a , Q o z o g ’isto n , X itoyd a j o y la s h g a n .
F a q a tg in a bir n e c h a d a v la tla r ru dalar v a r u d a s iz fo y d a li q a z ilm a la r b y ic h a
y e ta k c h i o ’rinda turadilar. M a sa la n , 90-yillar oxirida q a z ib ch iq a rish b o ’y ich a 2 /3
q ism i to ’rt d a v la t q o ’lida to ’p la n g a n edi: m a r g a n e ts b o ’y ich a - Xitoy, U kraina,
JA R v a B raziliyad a; k ob alt b o ’y ich a - K a n a d a , R o s s iy a , Zair v a Z a m b iy a ; xrom
b o ’y i c h a - JA R , Q o z o g ’iston , R o s s iy a , 0 ’z b e k isto n v a K oreyada; v a n a d iy b y ich a
1 0 0 fo iz h a m m a s i - JA R , R o s s iy a , X itoy v a A Q S H d a . Bir n e c h a d a v la tla rd a
q rg’o s h in zaxiralari v a q a z ib ch iq a r ish k o n s e n tr a s iy a s i b a la n d (Xitoy, A vstraliya,
A Q S H , K a n a d a , P e r u ) v a rux b y ich a e s a K a n a d a , A vstraliya, Xitoy, P eru , A Q S H
Do'stlaringiz bilan baham: |
