Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

s a b a b i - y erd a n n o t g ’ri foy d a la n ish d ir.
T u p roq q atlam in i s a q la s h n in g a s o s iy v a z ifa s i uning hosild orligin i q o ’llab-
q u v v a t la s h d ir . P l a n e t a tu p r o q q a t la m in in g s q is m i i s s iq lik v a s u v b ila n
t a ’m in la n m a g a n i s a b a b li m a h su ld o riig i p a s a y ib k e tm o q d a . T u p roq q a tla m in in g
yarm isi q u rg ’o q ch ilik v a yarim q u rg’oq ch ilik z o n a la r d a jo y la s h g a n v a k  p in ch a
tu p ro q e r o z iy a s i y u z a g a k e la d i, b u z ilg a n tu p ro q ju d a s e k in tik la n a d i, ta b iiy
sh a r o itd a tup roq ni q a y ta tik la sh g a y u z ia b yillar kerak b ladi. H iso b -k ito b la rg a
k ra, har yili yer y u z id a e r o z iy a n a tija sid a q ish lo q x o ’jalik o b o ro tid a n 6 - 7 m ln. g a
tup roq , botq oqlik, t z a la s h ishlari, y u vilish i n a tija sid a y a n a 1 ,5 m ln. g a y q o la d i.

---

P la n e ta d a tu p roq q a tla m in in g ustki h o s ild o r qatla m i o ’n yilda. 7 fo iz tezlik
bilan k u ch d a n q o ia d i. Iqlimi o ’rtach a z o n a la r g a q a r a g a n d a , e k v a to r m in ta q a si
v a tropik ra yon lard a tuproq tarkibi v a sh a r r o s y o m g ’irlar n a tija sid a tup roq qatlam i
k proq k u ch d a n q o la d i. Arid z o n a la r d a e s a q ish lo q x jaligiga h a v o g a c h a n g ,
qum , tuproqni k  ta ra d ig a n b o ’ronlar katta z a ra r keltiradi. B a ’z id a s h a m o l tuproq
q atlam ini 1 5 -2 0 s m .g a p u flab chiqarib, uni katta m a s o fa la r g a k o ’chirad i.