Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

b e lg ila n g a n );
3) ja h o n d a g i s iy o s iy a h v o l (ku ch larnin g jo y la sh u v i, d avlatlararo ittifoq v a
b ir la s h u v la m in g m a v ju d lig i, o z iq - o v q a t y e t k a z ib b e r is h b o r a s i d a s i y o s i y
m a q s a d la r d a n fo y d a la n is h );
4 ) u la m in g birligida ja h o n iqtisodiyoti v a s a v d o s i (o ziq -o v q a t m a h su lo tla r i
d u n y o s a v d o o q im in in g a s o s iy tarkibi, b a la n s hisob otlarining rli, k o ’p to m o n la m a
am aliyotlar v a hk.).

---

Ko’plab rivojlanayotgan m am lakatlarda keyingi o ’n yilliklarda k a m b a g ’allikning
a b s o ly u t m iq y o s in in g k e n g a y is h i, a s o s a n A frik a d a , o z iq - o v q a t m a h s u lo tla r i
y etis h m a slig i m a sa la sin in g o g irlik m arkazi M u sso n li O s iy o d a n k  c h g a n joyid a,
p la n e ta m iz d a o z iq -o v q a t m ah su lo tia ri yetish tirish n in g sezilarli o ’sg a n lig i fon id a
ro’y berdi. Bu e s a quyidagi te z is uchu n sharoit yaratdi-ki, uchinchi d u n yod a oziq -
ov q a t m ahsulotlarini iste ’m ol qilish darajasi ular bilan zini ta ’m in lash d a erish ilgan
yutuqlarga yoki agrar ishlab chiqarishning te z o ’sish i bilan b o g ’liq e m a s : « D u n yod a
o ziq -o v q a t m ah su lotlari yetarli, fa q a t uni so tib o lish uch u n pul y q » . M ustahkam
m oliyaviy a h v o l m am lak atga etarli m iqdorda o ziq -o v q a t m ahsulotlarini import qilish
h a m d a ulam i d avlat m iq yosid a ish lab chiqarishni q  lla b -q u w a tla sh imkonini beradi,
bu hol Y a p o n iy a d a k u z a tila d i. S a u d iy a A r a b is to n i R e s p u b lik a s i m iso li h a m
nam u n ali: u n d a neftedollarlarni d o n x jaligiga katta kapital qilib kiritildi v a katta
su b sid iy a la r e v a z ig a  z ehtiyojlarini t laligicha qondirdi v a ortiq ch asin i e k sp o r t
qildi.
B o y davlatlarning tajribasi, tabiiyki, u n iversal b la olm aydi. V azifa sh u n d a n
iboratki, o z iq -o v q a t m a h su lo tla r i b a la n s i n o s o z b o ’lg a n m a m la k a tla rd a h a y o t
d a r a ja s i v a a h o lin in g s o tib o lis h q o b iliy a ti o s h is h i b ila n q is h lo q x  ja lig id a
m a h s u lo t birligiga ish la b ch iq a r ish xarajatlarini q isq artirish iozim dir.
B u m a m la k a tla r a h o lis in in g o ila b y u d je tid a n o z iq - o v q a t m a h s u lo t la r i
u lu sh in i o z g in a b o ’ls a -d a , o sh ir ish u c h u n im k o n iy a tg a e g a e m a sla r: u sh u n d o q
ha m 6 0 foiz d a n osh iq ro q , G FR va A Q S H da e s a bu raqam 2 0 fo izd a n k am roq q a
te n g . S o b iq S o v e t Ittifoqida e s a bu k rsatqich 5 0 fo izg a yaqin b  lg a n , a m m o
m illio n la b o ila la r o z iq - o v q a t m a h s u lo t la r ig a o ’z d a r o m a d la r in in g 7 0 fo iz n i
sarflaganlar. 1991-yil ap relidagi narxlam i islo h qilinishi o z iq -o v q a t m a h su lo tla rg a
xarajatlam i y a n a d a oshirib yubordi, bu e s a k p lab k rsatkichlar b  yich a S o b iq
Ittifoq h a m q o lo q d a v la tla r q a to r id a e k a n lig in i ta s d iq la d i. H ozirgi R o s s i y a d a
G o s k o m s t a t n in g m a ’lu m o tig a k ra, o q s il k a lo r iy a s i y e tis h m o v c h ilig i belgilari