Jabborova maloxat shonazarovnaning

B
5
 vitamini
(
PP nikotinamid, antipellagrik vitamin) 
B
5
vitamini tabiatda ikki holatda, nikotin kislota yoki nikotin kislotaning 
amidi holatida tarqalgan. Tekshirishlar natijasida bularning ikkalasida ham 
vitaminlik xususiyati bor ekanligi va tirik organizmda nikotin kislotaning amid 
holatiga o‘tib turishi aniqlangan. 

---

39 
Nikotin kislota sof holatda oq kristall modda bo‘lib, suv va spirtda yaxshi
eriydi. Yuqori harorat va yorug‘lik ta’siriga ancha chidamlidir. 
Nikotin kislota juda qadimdan ma’lum bo‘lgan, uni 1911-12 yillarda 
K.Funk B vitamini sifatida guruch qipig‘idan ajratib olgan. Lekin uni sof holatda 
1937 yilda Elvegey degan olim jigarning ekstraktidan ajratib olib, PP vitamini deb 
atagan. 
Ozuqa tarkibida PP vitamini etishmaganda inson va hayvonlarning yuzi, 
tilida, quloq, burun, lab atrofi, oyoq panjaralari kabi organlarining jun, soch bilan 
kam qoplangan qismlarida, ya’ni quyosh nuri bevosita ta’sir etadigan ochiq 
qismlarida qora dog‘lar hosil bo‘ladi va ayniqsa terida bo‘ladigan bunday 
kasallikni italyancha pellagra (g‘adir-budir teri) deb ataydilar. Bu kasallik 
ko‘pincha go‘sht, sut, tuxum kabilarni kam iste’mol qilgan, lekin makkajo‘xorili 
ovqatni doimiy iste’mol qilgan insonlarda yoki ko‘pincha makkajo‘xori bilan 
boqilgan hayvonlarda hosil bo‘ladi, chunki nikotin kislota to‘qimalarda triptofan 
aminokislotasidan hosil bo‘lib turadi, lekin bu aminokislota makkajo‘xori oqsili 
tarkibida deyarli bo‘lmaydi. Nikotin kislota etishmaganda ko‘pchilik mod dalar 
almashinuvi izdan chiqa boshlaydi. Ayniqsa uglevodlarning anaerob va aerob 
parchalanishi, biologik oksidlanish ximizmi, yog‘ kislotalarining sintezlanish 
ximizmi kabilar izdan chiqa boshlaydi. PP vitamini etishmaganda jo‘jalar patining 
o‘sishi sekindashadi, katta yoshdagi tovuqlar, g‘oz, o‘rdaklar esa halok bo‘la 
boshlaydi, ularning tuxum tug‘ishi kamayadi. 
PP 
vitamini 
etishmaganda, 
inson 
va 
hayvonlarning 
hazm 
qilish.organlarida salbiy o‘zgarish bo‘ladi, ayniqsa ich keta boshlaydi va bu holatni 
diareya deb ataydilar. Insonlar va hayvonlarning nerv sistemasida ham kamchilik 
bo‘la boshlaydi va bu holatni demensiya deb ataydilar. Nikotin kislotaning asosiy 
biologik roli uning degidrogenaza fermentlari katta bir guruhining oqsilsiz 
(prostetik) qismlari tarkibiga kirishidadir, ayniqsa nikotinamid holida bo‘lganligi 
tufaylidir. Bu guruhdagi degidrogenaza fermentining oqsilsiz qismini nikotinamid 
adenindinukleotid (NAD) nikotinamidadenindinukleotidfosfat (NADF) deb 
ataydilar. Demak tarkibida nikotinamid bo‘lgan degidrogenaza fermentlarining 

---

40 
ba’zi bir vakillari molekulalarida bir molekula fosfat kislota ortiqcha bo‘ladi. 
Nikotin kislota va uning amidi molekulalarining tuzilishini quyidagicha 
ifodalaymiz
PP vitamini suvda yaxshi eriydigan oq kristall moddadir, u kislorod, nur 
va harorat ta’siriga ancha chidamli modda.