Jabborova maloxat shonazarovnaning

R vitamini (o‘tkazuvchanlik vitamin)
1936 yilda o‘tkazilgan ilmiy tajribalar askorbat kislotaga boy bo‘lgan 
o‘simlik va mevalarning tarkibida ko‘p xususiyatlari jihatidan C vitaminiga yaqin 
bo‘lgan, ya’ni qon tomirlarini mustahkamlaydigan va o‘ta o‘tkazuvchanlikdan 
saqlaydigan modda bo‘lishini ko‘rsatgan. P vitaminining askorbat kislota singari 
tirik organizmda oksidlanish va qaytarilish jarayonlarida ishtirok etishi hamda 
birining ishtirokida ikkinchisining biologik ta’siri ancha kuchayishi aniqlangan. P 
vitaminining 
asosiy 
fiziologik 
ta’siri 
qon 
kapillyarlari 
devorlarining 
mustahkamligini va chidamliligini oshirishdan iborat. Uning bunday xususiyati 
faqatgina ozuqa tarkibida vitamin C etarli bo‘lganda amalga oshadi. 
R vitamini esa o‘z navbatida C vitaminining oksidlantirish jarayonlaridagi 
faolligini oshiradi, uning biologik ta’sirini kuchaytiradi hamda to‘qima va 
organlarda to‘planishini kuchaytirishga yordam beradi. SHuning uchun ular juft 

---

34 
vitaminlar ham deb yuritiladi. Bu vitaminning yo‘qligi yoki ozuqa tarkibida uning 
etishmasligi natijasida qon kapillyarlari devorlari mo‘rt bo‘lib, o‘tkazuvchanlik 
xususiyati kuchayib, shilliq pardalar orasiga va ter i ostiga qon quyilish holatlari 
paydo bo‘ladi. (Bauman V.K
2001) 
P vitamini o‘simlik pigmentlarining aralashmasidan iborat bo‘lib, 
ulardan birining elementar tarkibi C
28
H
34
O
15
dan iboratdir. Kimyoviy tuzilishi 
quyidagicha 
:
R vitaminiga eng boy manbalar: ko‘k choy, shipovnik, qora smorodina 
donlari, qizil qalampir, uzum, apelsin, limon, grechixa barglaridir. 
G‘ vitamini 
inglizchada fat-yog‘ so‘zidan olingan bo‘lib, bu vitamin 
molekulasi bittadan ortiq qo‘sh bog‘i bo‘lgan bir nechta to‘yinmagan yog‘ 
kkslotalarining yig‘indisidan iboratdir. Ularni vitamin deb atashni dastlab 1928 
yilda Gogen va Ganter degan olimlar taklif qilgan. Asosan linol, linolen, araxidon 
to‘yinmagan yog‘ kislotadaridan iboratdir va bu yog‘ kislotalar zig‘ir, kunjut, 
kungaboqar kabi o‘simliklar moyida ko‘proq bo‘ladi. Bunday to‘yinmagan yog‘ 
kislotalar inson va hayvonlar organizmida sintezlanmaydi. 
To‘yinmagan yog‘ kislotalari etishmaganda hayvonlarning juni tushadi, 
ekzemaga o‘xshash teri kasalligi vujudga keladi, yosh hayvonlarning o‘sishi ham 
sekinlashadi. Ular uzoq muddat etishmaganda organizm yuqumli kasalliklarga 
chidamsiz, skleroz kasaliga chalinish hollari, ya’ni ular etishmaganda to‘qimalarda 
xolesterinning ortiqcha to‘planishi kabi salbiy o‘zgarishlar kuzatiladi. Organizmda 
xolin, xolesterin, fosfor kabilarning modda almashinuvi buziladi. Organizmlarda 
ba’zi yuqori to‘yinmagan yog‘ kislotalaridan, asosan araxidondan prostaglandinlar 
hosil bo‘lib turadi. Ular ta’sirida esa silliq muskullarning qisqarishi kuchayadi. 
Bundan tashqari araxidon kislotasidan hosil bo‘lgan prostaglandinlardan ba’zi 

---

35 
hujayralarda asosan trombasitlarda tromboksanlar degan birikma hosil bo‘lib, u 
qonning ivishiga yordam beradi, boshqa hujayralarda esa oddiy halqali birikmalar 
hosil bo‘lib, u aksincha qonning ivishiga qarshi, ya’ni qon tomirlarida qonning 
quyulib, qotib qolishiga ya’ni tromba hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydi. Ular etarli 
bo‘lganda qon tomirlarining mustahkamligi va elastikligi oshadi. Vitamin G‘ 
hayvonlarnint jigari, taloq, buyrak usti bezi kabi organlarda ko‘proq to‘planadi.