Жабборов, Рустам 100 жумбоқли ҳикоя / Рустам Жабборов. Тошкент: Янги

ОЗОДЛИК ЭШИГИ
Жанг тугагач, ғолиб султон ҳузурига мағлуб қўшин-
нинг асир тушган саркардасини олиб келишди. Саркар-
да султонга мағрур кўз тикиб турарди. Чамаси уни қан-
дай қисмат кутаётгани саркарда учун энди ҳеч қандай 
аҳамиятга эга эмасди. 
– Сен жуда яхши урушдинг, – деди султон унга киноя-
омуз тикилиб. – Лекин биз барибир ютиб чиқдик. Хўш, 
бу ёғига нима дейсан? Сени нима қилсам экан? 
– Тан оламан, сизнинг қўлингиз баланд келди, – деди 
саркарда ўзини йўқотмай. – Жангнинг қоидаси шу, ким-
дир ютади, кимдир ютқизади. Тақдирим сизнинг қўлин-
гизда. Лекин пойингизга тиз чўкиб, омонлик сўрамоқчи 
эмасман. Сиз тарафга ўтиб жанг қилишни ҳам истамай-
ман. Ҳақиқий жангчи жанг майдонида ўлиши керак эди. 
Аммо, афсуски, ғафлатда қолдим, мени асирга олишди. 
Тезроқ буюринг, мени қатл этишсин.
Султон худди унинг сабрини синамоқчидек саркар-
дага синовчан тикилиб қолди. 
– Қанчалик мардлигингни яна бир бор намойиш 
этдинг, – деди султон унга ҳавасманд боқиб. – Сендан 

---

Рустам Жабборов
86
бошқача жавобни кутганим ҳам йўқ. Аммо, ана шу 
мардлигинг ва жасурлигинг ҳаққи, сенга бир имкони-
ят бераман. Сен жуда ақллисан. Агар ақлингни муносиб 
тарзда ишлата олсанг, марра сеники. Сени озод этаман. 
Шундай дея султон ўзи ўйлаб қўйган қизиқарли ўйин 
шартини саркардага маълум қилди. Ушбу ўйин шартига 
кўра, саркардани қоронғи бир хонага олиб киришди. Бу 
хонанинг яна икки эшиги бўлиб, ҳар икки эшикни битта-
дан сарбоз қўриқларди. Эшиклардан бири мутлақ озод-
ликка, иккинчиси умрбод тутқунликка олиб борарди. 
Сарбозлардан бири ҳар доим ёлғон гапирар, иккинчи-
си эса ҳамишга рост сўзларди. Албатта, ҳар бир сарбоз 
қайси эшик қаерга олиб чиқишини яхши биларди. 
– Мана, қаршингда икки эшик ва икки сарбоз, – деди 
султон саркардага қараб. – Сен табиийки, уларнинг қайси 
ростгўй, қайси ёлғончи эканини билмайсан. Сен уларнинг 
фақат биттасига ўзинг истаган бир саволни берасан. Сар-
боз берган жавобдан тўғри хулоса чиқариб, эшиклардан 
бирини танлайсан. Агар аниқ ишонч билан озодлик эши-
гини топа олсанг, тўрт томонинг қибла. Тутқунлик эшиги-
ни танласанг, умрбод зиндонда қоласан. 
Саркарда биларди: султон гарчи душман томоннинг 
ҳукмдори бўлса-да, у мард, ҳеч қачон алдамайди. Агар 
унинг мақсади саркардани чиндан ўлдириш ё ҳибс этиш 
бўлганида, бунақа шарт қўйиб ўтирмасди. Демак, ўйин 
шартларини пухта англаб, ақл юритса, яна ўз юртига – 
оиласи бағрига қайтиши мумкин. 
У анчайин ўйлаб тургач, кўзлари қувончдан чақнаб 
кетди. У нажот йўлини топганди. У сарбозлардан бирига 
шундай бир савол бердики, унинг жавобига қараб, қай-
си эшик қаерга олиб чиқишини дарров англаб ета олди. 
Ўйлаб кўринг-чи, саркарда сарбозларга қандай савол 
берган бўлиши мумкин?

---

87
«
100 жумбоқли ҳикоя
»
Қирқ еттинчи ҳикоя