J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari



Download 11,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet43/170
Sana28.04.2023
Hajmi11,55 Mb.
#932991
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   170
Bog'liq
Xalqaro Moliya munjsabatlari. Ataniyazov J.X

UZS ) 
USD UZS
GBP ' USD
132


— 
valuta k urslari (forvard va spot kurslari) farqidan spekul- 
yativ foyda olish.
Hozirgi k u n d a b arch a turdagi xalqaro hisob-kitoblar bevosita 
b an k lar orqali am alga oshiriladi. X alqaro hisob-kitob operatsi- 
yalari bank d aro m a d larin i oshirish m anbalaridan biri hisoblanib, 
b an k lar o ‘z m ijozlariga valutalarni sotish yoki ulardan sotib olish- 
da, 2 turli valuta k urslarini belgilashadi, ya’ni ular valutalarni so ­
tish va sotib olish kurslaridir. B ankning valutalarni sotish va sotib 
olish kurslari o ‘rtasidagi farq m arja yoki spred deb n om lan ad i va 
ushbu farq b a n k n in g valuta operatsiyalari bilan bog‘liq operatsion 
xarajatlarini qopiashi ham da unga foyda keltirishi lozim. Valuta 
kurslari b o ‘yicha spred hajm i b an k lard a turli valutalar va m ijozlar 
b o ‘yicha bitim hajm iga qarab turlicha b o ‘lishi m um kin.
X alqaro biznes natijalari nafaqat tegishli m am lak atlar valuta 
kurslari, balki m illiy va xorijiy bozorlardagi aniq bir m ahsulot va 
x izm atlar tu rin in g narxi bilan ham eksport va im port o p eratsi­
yalari hajm i qiym ati aniqlanib, o ‘zaro taqqoslanadi. Shu jih a td a n , 
valuta k u rslarin in g ikki tu ri, ya’ni real va n o m in al valuta kurslari 
farqlanadi.
Valuta kurslari o‘zgarish in in g erk in lik darajasiga ko‘ra valuta 
k u rslari q a t’iy belgilangan, chegaralangan egiluvchan, suzuvchi 
valuta kurslariga b o lin a d i.
Q a t’iy belgilangan valuta kursida m illiy valutalar o 'rtasidagi 
rasm an o 'rn atilg an nisb atn in g vaqtinchalik 2,25 foizdan osh- 
m agan m iqdorda tebranishiga ruxsat beriladi.
C hegaralangan egiluvchan valuta kursida m illiy valutalar 
o ‘rtasidagi rasm an o ‘rn atilg an n isbatn in g belgilangan qoidaga 
m uvofiq k atta b o ‘lm agan m iqdorda tebranishiga ruxsat beriladi.
Suzuvchi valuta kursi talab va ta k lif ta ’sirida erkin o ‘zgaradigan 
alm ashuv kursi b o ‘lib, m a’lum sharo itlard a davlat valuta interven- 
tsiyasi orqali unga ta ’sir o ‘tkazishi m um kin.
N om inal valuta kursi (nom inal exchange rate) bir m illiy valuta 
b irligining xorijiy valuta birligida ifodalangan bozordagi bahosi 
yoki ikki valuta o ‘rtasidagi joriy kursdir.
133


Real valuta kursi (real exchange rate) — n o m in al valuta kursi 
asosida ikki m am lakatdagi bir xil tu rd ag i tovar va m ah su lo tlar 
narxlari darajasini o ‘zaro nisbati orqali hisoblangan valuta kursi- 
dir. Real ayirboshlash kursi xalqaro iqtisodiy nazariyada «savdo 
shartlari» (term s o f trade)dan birini o ‘zida nam oyon etadi. Ja- 
hon iqtisodiyotida m illiy iqtisodiyotlarni, xususan, Y alM , Y aM D
(Yalpi m illiy d arom ad)ni o ‘zaro solishtirish odatda, real valuta 
yoki valutalarning xarid quvvati pariteti (R R R ) bo‘yicha h iso b ­
langan kurslari orqali am alga oshiriladi.
Real ayirboshlash kursi quyidagi form ula asosida hisoblanadi:
S* - S —
Pd
Bu yerda, S — no m in al valuta kursi; Pd — m illiy pul birligida 
ifodalangan ichki bozordagi n arx la r darajasi; Pf — chet eldagi 
narxlar darajasi (xorijiy valutada hisoblangan).
Real valuta kursining m ohiyatini quyidagi misol orqali 
to liq ro q tushuntirishga h arakat qilam iz. M a’lum bir turdagi m a h - 
sulot (1 kg qoram ol go‘shti)ning narxi 0 ‘zbekistonda 15000 so ‘m 
bo‘lsa, A Q SH da 30 dollar, n om inal valuta 1 U S D /U Z S = 2 0 0 0 . 
M azkur holatda real valuta kursi quyidagiga teng:
S ' = 2 0 0 0 ^ - 3°-U SD
= 4
USD 15Ü0Ü//ZS'
Bu A QSH dagi m a’lum bir turdagi m ahsulot (1 kg qaram ol 
go‘shti) narxiga 0 ‘zbekistonda 4 birlik shu turdagi m ahsulot (4 kg 
qaram ol go‘shti)ni olish m um k in lig in i anglatadi.
Shuningdek, real valuta kursi m am lakatdagi u yoki bu m ahsu- 
lotning nisbiy narxlarini o ‘zida aks ettirgan holda m am lak atning
xalqaro savdodagi raqobatbardoshlik darajasini ham ifodalaydi.
Y uqorida keltirilgan m isoldagi m a ’lum b ir tovarlar n arx ­
lari darajasi o ‘rniga foizlarda, yoki koeffitsientlarda ifodalangan 
m am lak atlarn in g iste’mol narxlari indeksi (consum er price in ­
dex, C P l)n i, yoki inflyatsiya darajasini tegishli ravishda qo‘ysak, 
m am lak atla r bo ‘yicha real valuta kursini hisoblagan b o ‘lam iz.
134


M asalan, A m a m lak a td a no m in al valuta kursi o ‘sib borayotgan 
b ir sharo itda real valuta kursi tu sh ib borayotgan b o ‘lishi m u m k in . 
Ya’n i, 1 oy davom ida A m a m lak a td a inflyatsiya darajasi 8,5%, 
В m a m lak a td a 0,4%, n o m in al valuta kursi esa, В m am lak at b ir 
pul birligining A m am lak at pul birligiga nisbatan bahosi 4700 
d an 5000 ga, xususan v alu tan in g qadri 6,4% ((5000-100/4700)- 
-100) ga tushganligi ku zatilg an b o ‘lsa, real valuta kursi 1,6% 
(100-(4626,73-100/4700)) ga ortgan.
c* _ s o n n ^

Download 11,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   170




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish