J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonov xalqaro moliya munosabatlari


 2 .5 . X alq aro kreditning valuta-m oliyaviy va to ‘lov sh artlari



Download 11,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet116/170
Sana28.04.2023
Hajmi11,55 Mb.
#932991
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   170
Bog'liq
Xalqaro Moliya munjsabatlari. Ataniyazov J.X

1 2 .5 . X alq aro kreditning valuta-m oliyaviy va to ‘lov sh artlari
Kredit va to‘lov valutasi, kredit sum masi, muddati, foydalanish 
ham da so‘ndirilish shartlari, qiymati, ta ’minot turi, xavf-xatarlarni 
sug‘urtalash usullari xalqaro kreditning shartlarida ko‘rib chiqiladi.
Kredit va to‘lov valutasi. X alqaro kredit munosabatlarida 
kredit berilayotgan valuta katta ah am iyatg a ega bo‘lib, bu holat 
in flyatsiya va valutaning barqarorlik darajasiga uzviy bog‘liq.
Kredit valutasini belgilashda quyidagi om illar e’tiborga oli- 
nadi:
313


— valuta barqarorligi;
~ fbiz stavkasining darajasi;
— xalqaro hisob-kitoblar shak]]ari;
— inflyatsiyaning darajasi;
— valutaning kursi va uning dinamikasi.
Kredit berilayotgan valuta va to‘lov valutasi bir-biridan farq 
qilishi m umkin. Xalqaro kreditl^rda m illiy valuta (qarz oluvchi- 
ning yoki beruvchining m illiy v y utasi), erkin ayirboshlanadigan 
valuta (AQSH dollari, Yaponiyci yenasi, Buyuk Britaniya funt 
sterling!, yevro va h.k.) va xalqaro pul birliklaridan (SDR) foy- 
dalaniladi.
To‘lov valutasi kredit valutasi bilan bir turda bo‘lmasligi mum- 
kin. Masalan, kreditor valutasida taqdim etilgan «yumshoq» qarz- 
!ar qarz oluvchining m illiy valutasida yoki ushbu m am lakatning 
a n ’anaviy eksport tovarlari bilan so‘ndiriladi.
Kreditning summasi (lim iti) qarz oluvchiga tovar yoki pul 
shaklida taqdim etilgan ssuda kapitalining bir qismidir. Firma 
kreditining summasi tijorat sh^rtnomasida qat’iy belgilanadi. 
Bank kreditining summasi (kredit liniyasi) kredit bitimi yoki 
(odatda qisqa muddatli kredit op^ratsiyasida) turli aloqa vositalari 
orqali belgilanadi. Shartlari bo‘yicha o‘zaro farqlanuvchi bir yoki 
bir nechta transh (ulush)lar ko^inishida ham xalqaro kreditlar 
taqdim ctilishi mumkin. Xalqaro amaliyotda eksport qilinayotgan 
mashina va asbob-uskunalar qiyinatining odatda, qariyb 85 foizi 
kredit orqali qoplanadi. Qolgan qismi esa importyorning ekspor- 
tyorga bergan kal'olati, bo‘ nak yoki naqd toMovlar orqali am alga 
oshiriladi.
Xalqaro kreditning nuiddati bir qancha om illar ta ’sirida bel­
gilanadi. Ularga kreditning m aqsadi, kreditlarga bo‘lgan talab va 
taklifning o‘zaro nisbati, b itim n ing qiymati, m illiy qonunchilik, 
kreditlash amaliyoti, davlatlararo kelishuv va boshqa om illar ki- 
radi.
Kredit muddati jahon bozoricja raqobat kurashining m uhim
vositasi hisoblanadi. Kreditning s am aradorligini aniqlash maqsa-
3 l 4


dida To‘liq va o‘rta muddatlar farqlanadi. ToMiq muddat kredit- 
dan foydalanish boshlanishidan u to‘liq so‘ndiriigungacha bo‘lgan 
davriy oraliqni o‘z ichiga oladi. To‘liq muddat (Tm) tarkibi kredit- 
dan foydalanish davri (F d)dan, kreditning qoplash m uddatini 
keyinga qoldirishni nazarda tutuvchi imtiyozli davr (Id)dan ham - 
da asosiy va foiz bo‘yicha qarzni qoplash davri (Kd)dan tashkil 
topadi va u quyidagicha aniqlanadi:
Tm=Fd+Id+Kd
B a n k kreditidan farqli ravishda firm a krcditidan foydalanish 
davri tovarlarni sh artn om a b o 'yich a vetkazib berish m uddati 
bilan mos keladi. Bunda to‘liq m uddatning boshlanishi ekspor- 
tyor tom onidan tovarlarn ing so‘ nggi g uruh i (p artiyasi) yetka- 
zib berilgandan keyin, y a ’ni shartnom a m ajburiyatlari b ajaril- 
g an id an so‘ng chiqargan tra tta la r in i sotib oluvchi (im portyor) 
tom onidan akseptlash sanasi bo‘ lib hisoblanadi. K reditn ing 
im tiyozli davri tijorat b itim la rid a va butlovchi q ism lard an ta sh ­
kil topgan jih o z la rn i yetkazib berishda m uhim ah am iyat kasb 
etadi. C h u n k i ushbu holatda uni so‘ndirish muddati sotib olin- 
gan jih o z la rn i ishga tushirish sanasigach a u z a y tirilish i, y a ’ni, 
an iq ro g ‘ i ushbu san ad an asosiy qarzni so‘ndirish b o shlanishi 
m um k in .
Imtiyozli davr davlat tomonidan kafolatlanadigan uzoq mud- 
datli xalqaro banklararo kreditlarda, konsorsial (sindikat) yev- 
rokreditlarda, m ashinalar, jihozlar, sanoat komplekslarini yirik 
Download 11,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   112   113   114   115   116   117   118   119   ...   170




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish