J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Dastlabki ma'lumotlar. 0‘TM lari nihoyatda xilma-xil va kerak tomonga o‘zgartirila olinadigan rostlash xarakteristikalariga ega. Shu sababli bunday motorlar aylanish chastotasi keng ko‘lamda o‘zgaradigan qurilmalarda (masalan: metall jo‘valaydigan katta dastgohda, elektr transportida va boshqa qurilmalarda) juda ham kerakli hisoblanadi.
0‘TM ning rostlash xarakteristikalari uning aylanish chastotasini o‘zgartirishdagi xususiyatlarini aniqlab beradi. Bu xususiyatlafga quyidagilar kiradi: 1) n_max/n_mIn nisbat bilan aniqlanadigan aylanish chastotani rostlash chegaralari; 2) elektr uskunasiga ketgan dastlabki xarajatlar va keyingi ishlatihsh jarayonidagi chiqimlar nuqtayi nazardan aylanish chastotani rostlashning tejamliligi; 3) rostlashning xarakteri, ya’ni tekis yoki pog‘onali ekanligi; 4) rostlash asbob-uskunasi va aylanish chastotani roStlash bo‘yicha bajariladigan ishning soddaligi va ishonchliligi.
(31.4) tenglamani hisobga olgan holda 0‘TM EYK lar muvozanat tenglamasi (31.6)ga binoan quyidagi ifodani yozish murnkin:
n = [ U- I_a (R + R)] / (C_eO) (31.25)
bu yerda O = O_qo,_z —AO; AO — yakor reaksiyasining magnitsizlovchi ta’siri tufayli magnit oqimi kamayishining kattaligi; R_o= r_o+ r_c +r_qo._{sh q} +r ._z + r_ch — yakor zanjiriga ketma-ket ulangan barcha chulg‘amlarning va cho‘tkalardagi o‘tish qarshiligi (r_ch) ning yig‘indisi.
(31.25) formuladan ko‘rinishicha, 0‘TM larining aylanish chastotasini uchta usul bilan, ya’ni: 1) qo‘zg‘atish tokiiti o‘zgartirish (bunda magnit oqimi O_qo._z o‘zgaradi); 2) yakor chulg‘ami zanjiriga ulangan reostat vositasida; 3) tarmoq kuchlanishi U ni o‘zgartirish bilan rostlash mumkin ekan.