E lektrod bilan elektrolit orasida hosil
b o ig a n bu potensiallar farqidan foydalanib,
J tashqi elektr zanjirida tok hosil qilib boim aydi.
Chunki bu kuzatilayotgan holatdagi eritm ada
faqat bitta elektrod mavjud.
Haqiqatda esa elektr toki hosil qilish uchun
j
elektrolitga ikkinchi elektrod ham tushirib. berk
zanjir tuzish kerak. Bunda elektrolitga
tushirilgan
87-rasm.
ikkita elektrodning tashqi uchlarini o ‘tkazgich
bilan tutashtirilib, tok hosil qilish mumkin.
Kimyoviy manbaga misol tariqasida D aniel elem entini- qarasak,
o ita sid a n chegaralab ikki tom oniga rux va mis sulfat (ZnS04, CuS04)
tuzlarining suvdagi eritmasi quyilib, ularga moc ravishda rux va mis
elektrodlarini tushirganimizda eritma bilan elektrod orasida
kimyoviy reaksiya
ketib, elektrodlar o ‘zaro ulanganda (87-rasm) to'siqdan ikkala eritm a
o ‘tib aralashib, ketguncha tok o‘ta boshlaydi.
5- jadvaldan foydalanib, ixtiyoriy ikki m etalldan iborat galvanik
elem entda hosil bo iuvchi potensiallar farqini, ya’ni galvanik element
elektr yurituvchi kuchini hisoblash m um kin. M asalan, mis va rux
elektrodlarb qutblaridagi potensiallar farqi quyidagicha hisoblanadi:
U = cpCw - cpz„ = 0,34 -
( - 0 ,7 6 V ) = 0,34K +
0,7 6 V = 1,1 К
Bunday tok manbaini birinchi m arta Volta yaratgani uchun
Volta
elementi deb yuritiladi. Element uzoq ishlamasa potensiallar farqi 0,7 V ga
tushib qoladi. Buni
elektrodningqutblanishideyiladi. Bu hodisani yo'qotish
uchun kimyoviy depolyarizatorlar-kislorodga boy moddalar qoilaniladi.
Depolyarizatordagi kislorod vodorod bilan qo"shilib, suv hosil qiladi.
Natijada elektrod sirti vodorod gaz qatlami bilan qoplanmaydi. Mis
elektrodda vodorod ionlari neytrallashayotgan birpaytda rux ionlari kislota
q o ld ig i iorri bilan birikib, rux sulfat tuzini hosil qiladi:
Z n ++ + S O~~ ->
ZnSO A
Hosil b o ‘lgan rux sulfat idish tubiga cho'kadi.
Tashqi zanjir ulanguncha bu hodisa yuz bermaydi, chunki rux ionlari
ortiqcha elektronlarga ega b o ig an rux elektrodga bogianib turadi.
Rux sulfat hosil boiishida ketgan ionlar o‘miga rux elektroddan yangi rux
ionlari kelib, ular yana rux sulfat hosil qila boradi. Agar tashqi zanjir ulangan
boisa, bu jarayon rux elektrodning hammasi nix sulfatiga aylanib boigunga
qadar davom etadi. Bu vaqtda mis elektrodda vodorod to‘xtovsiz ajralib turadi.
1 1 2
Xilma-xil galvanik elementlar orasida
1868 yilda ixtiro etilgan m arganes-rux
sistemasidagi elementlar eng ko‘p tarqalgan.
Odatda bu elementni
Leklanshe dementi deb
yuritiladi. M arganes — rux sistemasida
galvanik elementlarning bir necha turi bor,
ular quruq, suyuqlikli va marganes havo
dippolyarizatsiyali elementlardir. Ular bir-
biridan konstruksiyasi va elektrolitlarning
holati bilan farq qiladi.
Leklanshe elem entining tuzilishi 88-
rasmda koTsatilgan. 1— kocm irtayoqcha —
elektrod, 2— pyx stakan —ikkinchi elektrod vazifasini bajaradi. Rux stakanga
nashatir tuzi (
N H AC I ) ning suvdagi 10—20 foizli eritm asi (6) quyilgan.
M arganes ikki oksid (kukuni) (4) va ko‘mir kukuni (3) solingan xaltacha
(5) ga ko‘m ir elektrod joylashtiriigan. Rux stakanning og‘zi (7) smola
bilan berkitiigan.
Bu elem entning ishJash jarayoni bilan tanishib chiqaylik. Eritmadagi
nashatir tuzi am m oniy (
N H 7 ) va xlor
( C! ~ ) ionlariga ajralib,
Do'stlaringiz bilan baham: