J kamolov, II. Ismoilov


  §.  Xoll  etfekti  va  uning  qoilanishi



Download 7,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet162/237
Sana05.09.2021
Hajmi7,98 Mb.
#165801
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   237
Bog'liq
Elektr va magnetizm

69  §.  Xoll  etfekti  va  uning  qoilanishi
M agnit  maydonning tokli o'tkazgichga ta ’siri  (Amper kuchi)  o ‘tkaz- 
gichni  harakatlantirishi,  oriyentirlanishi  va  aylantirishi  mumkin.  Agar 
o ‘tkazgichni harakatlantira olmavdigan  qilib mahkam  ushlab turilsa,  bu 
kuch  o ‘tkazgich tarkibidagi  zaryadli  zarrachalarga ta ’sir qiladi;
Lorens  kuchi 
f
  =  
e \)H
  ,  bunda  ye-elektronning  zaryadi, 
\j
  elek- 
tronning tezligi,  / /   tashqi  magnit  maydon.
Lorens kuchi zaryadli zarrachalarga ta ’sir qilib,  ularni elektr maydon 
bo‘ylab yo‘nalgan harakatidan og‘diradi.  Metall  o‘tkazgichli elektronlami 
chiziqli harakatidan chetlatilgani olkazgich tashqarisidagiga nisbatan ancha 
qiyin b o ‘ladi,  chunki elektronlar uzluksiz ravishda betartib harakat qilib, 
panjara tugunidagi atomlarga urilib, energiyaning bir qismini yoki batamom 
berib turadi. Tok o ‘tayotgan metallning qizib ketishiga ham ana shu sababdir. 
Um uman panjara tugunidan elektronlaming kristalldagi atomlaming tebra- 
nishi tufayli sochilishi  (to lq in  tabiat), to ‘qnashishi zaryadli zarrachaning 
elektr maydon ta ’siridagi  o ‘tgan yoiining m oljallanganidan ko£ra ortib, 
qarshilikning ortishiga sabab b o iad i.
Bu qarshilik tashqi magnit maydonga bogliq boiib,  maydon oitishi bilan 
awal tezroq, so‘ngra sekinroq o£sib boradi.  Binobarin,  S va D yo‘nalishida  /  
tok olayotgan o £tkazuvchan plastinkani tashqi magnit maydonning H kuch 
chiziqlariga tik qilib joylashtirsak plastinkaning tok yo£nalishiga tik bolgan 
ekvipotensial  sirtidagi  ikki  A  vaV  nuqtalarida(pA-cpv potensial  farq  paydo 
boiadi.  Bu  ikki  nuqtadagi  potensial  farq  magnit  maydoni  yo£q bolganda 
(HqO da) cpA-cpvqO bo£ladi.  Bu hodisaga Xoll effekti  deb ataladi.
Bu hodisani kuzatish uchun yupqa plastinka olib ( 153-rasm), uni EYUK 
E bolgan o£zgarmas tok zanjiriga ulaymiz.  Zanjirdagi tok va elektr maydon 
yo£nalishlari bir xil bo£lib,  S dan  D ga qarab yo£nalgan.  Plastinkani magnit 
maydon  qutblari  orasiga  kuch  chiziqlariga tik  qilib joylashtirsak,  A  va V 
nuqtalarda potensial farq yuzaga keladi.
Vujudga  kelgan 

 potensial  farq  tok  kuchi  va  magnit  maydonga 
to £g£ri praporsional bo£lib, plastinka qalinligi d ga esa teskari proporsionaldir
IH


magnit  maydon  b olm aganda 
elektronga  x -o £qining  manfiy 
yo'nalishida  D dan  S ga qarab 
yoiialgan 
eE x
  =  
F
 
kuch ta ’­
sir qiladi.  Magnit maydon b o l- 
gach, elektronga u o‘qining mus- 
bat yo'nalishida 
F   —  e v H
  ga 
teng bo‘lgan  Loigns kuchi ta ’sir 
qilib,  natijaviy 

Download 7,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   158   159   160   161   162   163   164   165   ...   237




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish