J kamolov, II. Ismoilov

to ‘yinish  toki
 deb  ataladi.
45-  §.  Gazlarda  mustaqil  tok  (razrad)  va  uning  turlari
Gaz molekulalari ionlovchi manba bo£lmaganda ham elektronlar bilan 
to £qnashish  natijasida  ionlanishi  mumkin.  Agar  gaz  egallagan  hajmda 
elektronlar  mavjud  b o £lib,  elektrod  orasida  elektr  maydon  ham  b o £Isa, 
bu  maydon  ta ’sirida  ham m a  erkin  elektronlar  musbat  elektrod  tom on 
tezlanuvchan harakatga  keladi va yo£lda uchragan atom yoki molekulaga 
to £qnashadi,  o £z  energiyalarining  bir  qismini  berib,  ularni  ionlaydi.  Bu 
ionlangan  molekuladan  ajralgan  elektron  ham  elektrod tom on  harakat - 
lanib,  qarshisida uchragan molekulani  ionlaydi,  uning  elektronini ajratib 
yuboradi,  keyin  bu  elektron  ham   musbat  elektrod  tom on  tezlanuvchan 
harakatga kelib, yo£lida to £qnashgan boshqa molekulalarning elektronini 
urib  chiqaradi  va  hokazo.  Borgan  sayin  har  bir  yangi  elektron  musbat 
elektrodga yetguncha molekulalar bilan to £qnashib,  ulardan elektronlarni 
ajrata boradi. Natijada tobora ko£paya borgan elektronlar elektr maydonda 
musbat  elektrod  tom o n   uchuvchi  elektronlar  galasini  hosil  qiladi. 
Elektronlarning bir tom onlam a harakati tufayli tok o ‘tkazish  ro‘y beradi. 
Bu tok doimiy bo£lishi uchun elektrod to £dasi elektrodga borib neytrallan- 
gach,  yangidan  elektronlar to £dasini  hosil  qilib  turish  kerak.  Boshqacha 
aytganda,  gazdagi  molekulalarning  ionlash  jarayoni  biror  vosita  bilan
1  18

---

davom etib turishi kerak.  Bu maqsadga erishishda manfiy elektroddan uchib 
chiquvchi ikkilamchi elektron emissiya va ichki foto ionlashish hodisasidan 
foydalanamiz. Ammo bu aytilgan ionlanishning hammasini hisobga olish 
kiyin.  Biz bu yerda Taunsend nazariyasi bilan chegaralanamiz.  Bu nazariya 
bo"yicha hajmiy va sirtdan ionlanishning bir vaqtda bolish jarayoni mustakil 
razradga olib keladi.
Faraz  etaylik,  elek tro n la r  oqim iga  p erpen d ik u lar  tu rgan  katod 
plastinasining yuza birligidan vaqt birligi ichida anod tom on