J kamolov, II. Ismoilov

4
££
 0 
J'l
(1.62)
££0J
b o ia d i, bundagi 
*1  -
  у   uzunlik birligiga to ‘g £ri kelgan elektr miqdoridir,
ya’ni uzunlik bo‘yicha zaryad zichligidir.  (1.61) va 
(1.62)  tenglam alardan
E  =  - ^ - d r
 
££„>■
Bu ifodani integrallash natijasida topilgan potensial 
ayirma,
2?7
 
dr 
2
t
7
yoki
_ „ 2 = r
V
1 
*1  ££.
b i ­
gg,

 I-< p
2
 
= 2q
  - l r A
££0l
(1.63)
43-rasm.
Silindrik kondensatoming elektr sigimidagi poten­
sial  ayirmasi o ‘rniga  (1.63)  tenglamadagi qiymati 
qo‘yilsa,
5  2

---

с  =
££0l
2
 In —
'l
(1.64)
hosil b o ‘ladi.  Demak,  silindrik  kondensatorning elektr sig‘imi dielektrik 
konstantaga  va  ko nd ensator  uzunligiga  to ‘g ‘ri  proporsional  b o iib , 
kondensatorni  tashkil  etuvchi  silindr  radiuslari  nisbatlarining  natural 
logarifmiga teskari proporsional boiadi.  SI sistemasida esa
C  =
2
jcee
 q/
In
(1.65)
5)  Elektrik kondensator.
Bu  kondensator  elektroliz  hodisasidan  foydalanib,  tuzilgan.  Ichida 
am m iak(
N H 4O H   )
  eritmasi  bilan  bor  kislotasi 
( H 3B 0 3)
  aralashmasi 
b o lg an  silindrik idishda elektrod sifatida ikkita aluminiy plastina botirilib, 
unga biroz glitserin ham solingan (44,  a-rasm ).  Bu kondensatorga elektr 
toki yuborilganda anod sirti yupqa aluminiy oksid pardasi bilan qoplanadi, 
amalda tok kuchi nolga tenglashadi.  Bu parda 40 V gacha potensial ayirmasini 
saqlay  oladi.  Bu  asbob  ikkita  bir-biridan  aluminiy  oksid  pardasi  bilan 
ajralgan  (biri  musbat  elektrod  rolini,  ikkinchi  manfiy  elektrod  rolini 
elektrolitning o ‘zi  o£ynaydi)  qoplamli kondensator b o ‘lib qoladi.  Bunday 
kondensatorlarda izolatsiyalovchi pardaning qalinligi juda yupqa bo lg an i 
uchun siglm i juda katta boiib, ular radiotexnikada ko‘p qollaniladi. Ammo 
uning ishlatilishida katta tok o ‘tib,  qutblanish 
natijasida  izolatsiyalovchi  parda  yo‘qoladi, 
kondensator  ishdan  chiqadi.
6)  Turli dielektrik qatlamli yassi kondensator.
K o n d e n sa to r  q o p la m ala ri  orasidagi  fazo 
dielektrik doimiysi 
£ ]
  va  e
2
  b o lg an  ikkita di­
elektrik  qatlam  bilan  to ld irilg an   va  qatlam - 
larning  qalinligi  esa  mos  ravishda 
d x
  va 
d 2
 
b o lsin  (44, b-rasm).  Bunday sistemaning sig‘i-
At
mi
C  =
munosabat bilan aniqlanadi.

2
Ammo jism  dielektrikning  ajralish chega- 
ralarida  elektr  maydon  kuchlanganligi  bog£-
44  a-rasm.
5  3

---

langan zaryadlar vujudga  kelishi tufayli 
° ‘zgaradi.  Zaryadlangan  qoplam alar
V
 
' 
orasidagi muhit bolm aganidagi maydon
E 0  -   4na
  b o ig a n   b o ls a ,  en d i  ular
44, b-rasm. 
•  , 
, 
г
  —  ^ ° ~ i
o r a s id a g i  m a y d o n  
^1
  _
va
v   _ 4 ™ 2
2
 
ga teng bo iadi.  Qoplamlardagi zaryad
e 2
q =<7S =
 —  S'
4тг
Qoplam alardagi potensiallar ayirmasini har bir qatlamdagi m aydon­
ning kuchlanganligi bilan hisoblash mumkin.  Ikki dielektrik chegarasidagi 
potensialni 
cp'
  bilan, qoplamalardagi potensialni  ф,  va 
(p2
 bilan belgilasak, 
Ye
 j va  Уе
2
 ifodani quyidagicha yozish mumkin: