J kamolov, II. Ismoilov


-  §.  Yarim  o ‘tkazgichli  diod  va  tranzistor



Download 7,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet70/251
Sana15.01.2022
Hajmi7,98 Mb.
#366401
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   251
Bog'liq
Elektr va magnetizm kulon qonuni

38-  §.  Yarim  o ‘tkazgichli  diod  va  tranzistor
Yarim  o ‘tkazgichli  diod  (ikki  elektrodli  lampa)  bu 
p —
r-o ‘tishga  ega 
b o ig a n   yarim  olkazgich  kristall b o ‘lib,  uning qaram a-qarshi  sohalariga 
zanjirga  ulash  uchun  kontaktlar ulangan.  Diodning  ulanish  sxemasi  77- 
a
 rasmda keltirilgan.  Rasmdan ko‘rinadiki,  kristallning elektron (/?jsohasi 
manbaning  manfiy, teshikli 
(r)
 sohasi  musbat qutbiga ulanishi kerak ekan.
Manba maydoni 
p — r-
 oiishdagi elektr maydonni susaytiradi. Natijada 
potensial  to £siqning  balandligi  pasayadi  (77- 
b
  rasm).  Tashqi  maydon 
ta ’sirida  elektronlar  va  teshiklarning  natijaviy  oqimlari  qaram a-qarshi 
tom onga  yoiialganligidan,  ular  hosil  qilayotgan  toklarning  yo‘nalishi 
bir xil b o iib , umumiy tok ulaming yig‘indisiga teng hamda tashqi maydon 
ortishi  bilan  tok  ham  keskin  ortadi.  Agar  kristallning  ulanish  qutblarini 
o ‘zgartirsak, yuqorida (37-§ da) ko‘rganimizdek. juda kichik miqdorda asosiy 
bo'lm agan zaryad tashuvchilar toki hosil b o ia d i, bu tok tashqi maydonga 
b o g iiq   emas.  Bunday  ulanishga 
teskari  ulanish
  deyiladi.  Demak, 
p  - r -
 
o ‘fishIi kristall bir tomonlama  о ltkazuvchanlikka  ega.
D io d n in g   v o lt- 
a m p e r  x a ra k te ris ti- 
kasini olish  uchun uni 
78-  rasmda  ko‘rsatil- 
g an d ek   u lay m iz  va 
tajribada olingan volt- 
a m p e r  x a ra k te risti- 
kasini  (79-rasm) qarab 
chiqamiz.  Sxemadagi 
К
  kalitn i  1  h o latg a 
ulab, kuchlanishni ort- 
tirsak, unga bog‘liq hol­
da tok kuchi ham ortdi.
Bu  chizmada 
Oab
 
egrilikdan iborat boiib.
К

b)
v)
77-rasm.
И
100


uning 
ab
 qismi kuchlanisliga nisbatan tokning 
tczroq ortishini  ifodalaydi. 
Oa
 qismda Om 
qonunining bajarilayotgani ko‘rinadi.  Chunki 
u  to ‘g ‘ri  chiziqdan  iborat.  Endi  kalitni 
2
 
holatga  tashlab  qutblarni  o £zgartiramiz.  U 
vaqtda  asosiy  b o lm a g a n   zary a d larn in g  
mavjudligi  tufayli  tesknri  tok  hosil  b o ia d i. 
Xarakteristikada 
GA
 chiziqdir.  Kuchlanishni 
yana orttirsak, diod teshilib, gazlarda tok kabi 
kuchlanish  oil ishi bilan  tok  ham  ortadi.  Bu 
nuqta chizmada  Knuqtadir.
Tranzistor — uch elelclrodli lampa bo iib , 
ikkita г va bitJ a /; (BO-я rasm), yoki ikkita 
n
 bitta 
r
  sohadan  iborat  bo lg an   yarim  olkazgich 
plastinkadir. Ammo yakka soha o ‘rtada boiadi 
(80-b  rasm).  Tranzistorda  foydalaniladigan 
kristallar  uchta  sohadan  iborat  b oiadi:  1 — 
emitter,  2
— 
kollektor,  3—  baza  sohalardir.
 
Emitter — baza sohasi chegarasida hosil bolgan 
p — r
  olishga 
emitter о ‘tish,
 baza kol—lektor 
sohasi  chegarasidagi 
p—r
 o lish ga 
kol—lektor
о ‘tish
 deyiladi.
O datda  baza  elektronli  (n)  yoki  teshikli 
(r)  olkazuvchanlikka  ega  b o ia d i.  Bazaning 
tuzilishiga qarab tranzistorlar 
r—p—r
 yoki 
p —
 
r  —p
  tip d a b o lish i  mumkin. Ammo  ishlash 
prinsipidafarqi yo‘q.
1 0  1


0
 

к
81-rasm .
Tranzistor  81 
-a,  b
  rasmda  koisatilganidek  ulansa,  emitter  o'lishning 
elektr maydoni kuchsizlanib, kollektor otishning elektr maydoni kuchayadi. 
Kollektordagi kuchlanish o kzgarmas bo‘lganda kollektor toki orttirmasi 
A
I H
  ning emitter toki orttirmasi  A/ э  ga b o ‘lgan nisbati tranzistoming 
kuchaytirish  koeffitsiycnti
  deyiladi.  Bu  esa  tranzistorlarning  m uhim  
param etrlaridan biridir.
Yarim  o ‘tkazgich  qurilmalarning  eng  katta  muvaffaqiyati  ularning 
ixchamligi,  yengilligi,  m ustahkamligi,  arzonligi  kabialar  boTib,  ular 
radiotexnikada toklami to ‘g'rilashda. yuqori chastotali  elektr tebranishlami 
hosil  qilishda,  elektr  tebranishlam i  kuchaytirish  va  generatsiyalashda, 
hisoblash mashinalarida va boshqa joylarda ishlatiladi.

Download 7,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   251




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish