J kamolov, II. Ismoilov

I
  =  
ne
 
bo'ladi. 
M a’lum ki 
n  =  n0& S
  m unosabatda  n 0  m etallning  birlik  hajm idagi 
elektronlar soni b o iib ,  D  esa uning o ‘rtacha yo'nalgan tezligi, 
S 
= 
bd
 
plastinka  ko‘ndalang  kesim  yuzi.  Shunday  qilib,  tok  o ‘tkazgich  plas- 
tinkasidan o ‘tayotgan tok  /   =  en0&S  ga teng bo iad i. Tok zichligi
'  =  7   =  ет1»э  
(6.9a)
ga teng.  (6.9  a)  dan  ni  aniqlab  (6.9)  ga  q o £ysak
1 
IH
Фл  - Ф*   =
ne  d
(
6
.
10
)
1
ni  hosil  qilamiz.  (6.10)  dagi 
fc
  —  —   ga  Xoll  koeffitsenti  deyilib,  uning
ne
ishorasi zaryad ishorasiga bogiiq.  k>0 bo£lishi cpA-cpv>0 ekanligini ko£rsatadi.

---

к
154-rasm.
Xoll koeffitsiyenti kompensatsiya 
metodi yordamida o ‘lchanadi. Buning 
uchun  tekshirilayotgan  plastinka  К 
k o n p e n s a to r  va  g a lv a n o m e trd a n  
iborat,  154-rasmda  ko ‘rsatilgandek 
berk zanjir tuziladi.  Kom pensatorga 
plastinkada hosil b o ‘layotgan poten- 
siallar farqiga teskari ishorali potensial 
b erilad i,  to ki  g alv an o m etr  n o ln i 
ko‘rsatguncha.  Bu  vaqtda  kom pen- 
sator  ko‘rsatgan  kuchlanish  Xoll  effektida  hosil  b o ig a n   kuchlanishga 
miqdor jihatidan teng bo ‘Iadi.  Kuchlanishni bilgan holda (6.9) formuladan 
foydalanib, Xoll koeffitsiyenti hisoblanadi.  Tajribada Xoll koeffitsiyentini 
aniqlash  orqali  olingan  plastinkada  zaryad  tashuvchining  ishorasini  va 
konsentratsiyasini  aniqlashimiz  mumkin.  Agar  tekshirilayotgan  m odda 
uchun solishtirma elektr o‘tkazuvchanligini bilsak, bu moddalardagi zaryad 
tashuvchilaming harakatchanligini ham aniqlashga imkon beradi.  Chunki 
bu  kattaliklar  orasidagi  bog‘lanish
j
 = 
enb
 
(6. 10)
iborat  edi.
Ko'pchilik metallar uchun (6.10) formula yordamida aniqlangan zaryad 
tashuvchilam ing  harakatchanligi  (5,8 -  5.6) - 10~4