J kamolov, II. Ismoilov



Download 7,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet246/251
Sana15.01.2022
Hajmi7,98 Mb.
#366401
1   ...   243   244   245   246   247   248   249   250   251
Bog'liq
Elektr va magnetizm kulon qonuni

M odda
Tk*K
M odda
т к-к
K obalt
1423
N ik el
633
Tem ir
1043
30  % perm olloy
343
78%   li  perm olloy  (22% Fe  va
 
78  % N i  qotishm a)
823
G adoliniy
2 9 0
Ferrom agnetiklar  Kyuri  haroratiga  ko‘ra  juda  yuqori  haroratlarda 
paramagnetiklarga aylanadi.
Ferrom agnetiklarni  Kyuri  haroratlaridan  past  haroratda  olinsa  o ‘z- 
o ‘zidan,  ya’ni  spontan  magnitlanganlikni  va  ferromagnetikning  har  bir 
mikrokristali to ‘yinishgacha magnitlangan bo iad i.  Bu hoi  magnit maydon 
ferromagnetikka ta ’sir  etmasa  ham  uning  magnitlanishi  o ‘zaro  qaram a- 
qarshi boiadi.  Bu qarama-qarshilikni  B.Gozing quyidagicha hal etadi.  H ar 
bir  mikrokristali  spontan  magnitlanishda  hajmi  1 0 18  m3  gacha  b o lg a n , 
magnitlanganlik vektori  turli  yo‘nalishda b o lg a n   mayda b o lak ch alarg a 
b o lin g a n   b o ia d i.  Bu  bo lak ch alar  dom enlar  deyiladi.  U larning  magnit 
maydon ta ’sir etgandagi natijaviy magnitlanganliklari nolga teng.  Domenlar 
hosil b o lg a n d a kristall  ichida deyarli undan chiqmaydigan  magnit oqimi 
hosil boiadi.
Bu  esa  spinlarning  oriyentatsiyalanishiga im kon 
berib,  tashqi  m aydon  b o ‘lm aganda  ham   fe rro ­
magnetiklar magnit  xususiyatini saqlab qolishiga olib 
keladi.
Domenlarning eng oddiy shakli kristallarning kub 
shaklida  tuzilishidir.  (216-rasm).  L.  Landau  va  YE. 
Lifshitslar tom onidan dom en tuzilishini ideal bir o ‘qli 
216-rasm. 
kristall  shaklida  qaragan  (217-rasm).  217-rasm dan
2 6 8


ko‘rinadiki, domenlarning o ‘zaro chegarasi quyidagi 
ko‘rinishdaboiishi mumkin:  qo‘shni  domenlarning 
spinlari  o £zaro  90°  yoki  180°  burchak  hosil  qiladi.
D o m e n la r   c h e g a ra s i  3 0 —40  a to m   d ia m e tr i 
qalinligida bo‘ladi.  Ferromagnetiklar uchun yuqorida 
ko‘rgan nochiziq boglanishlardan tashqari gisterezis 
hodisasining mavjudligi  yanada xarakterlidir.
Agar tem ir  nam una  oldindan  m agnitlanm agan 
b o is a ,  unga  magnit  m aydon  ta ’sir  eta  boshlaganda  magnit  maydon 
induksiyasi maydon kuchlanganligining ortishi bilan chiziqli boglanishda 
ortadi (rasmda OAchiziq) (218-rasm).  So‘ngra maydon kuchlanganligining 
ortishiga qaramay magnitlanish o ‘zgarmay qolaveradi (A nuqtadan keyin). 
Bu vaqtda magnitlanish to 4ymadi. To‘yinish yuzbeiganda barcha molekular 
to klar  butunlay  m aydon  b o ‘ylab  joylashadi,  shuning  uchun  tashqi 
maydonning  yanada ortishi bilan  bu  toklar hosil  qilgan  m aydon boshqa 
o ‘zgarmay qoladi.  T o ‘yinish  holatigacha magnitlangan  ferromagnetikda 
tashqi  magnit  maydon  kuchlanganligini  kamaytira  boshlasak,  u  holda 
magnitlanish va unga moc ravishda induksiya ham  kamayadi; biroq u endi 
grafikda koisatilgan AO chiziq bilan emas, balki AB chiziq orqali kamayadi. 
Tashqi magnit  maydon  nolga teng b o ig a n d a ferromagnetik t o l a  magni- 
tsizlanm ay,  ya’ni  magnit  induksiyasi  nolga  teng  b o ‘lmaydi.  M agnit 
induksiyasining bu  qismiga  qoldiq  induksiya  deyiladi.  Bu  chizm ada  OB 
kesma b o iib , qoldiq magnitlanish saqlanib qolganligini ko‘rsatadi.  Uning 
to l a  ravishda magnitsizlanishi uchun 
B„K
  =  
- B o d
 
ga  teng  qaram a-qarshi 
yo‘nalishdagi  tashqi  maydon  berish 
zarur.  M agnit  m aydon  induksiyasi 
n o lg a  te n g   b o i i s h i   u c h u n   z a ru r 
b o ig a n   m aydon  kuchlanganligiga 
koersitiv  ( to ‘x tatu vch i)  kuch  deb 
ataladi.  Qarama-qarshi maydonni yana 
kuchaytirishda  ferrom agnetik  qayta 
magnitlana boshlaydi va to ‘yinishgacha 
magnitlanadi (Ye nuqtagacha).  Bunda 
hosil  b o ig a n   ABDYe  egrilikka  gis­
terezis sirtm ogining suyanchigi deyi­
ladi. So‘ngra ferromagnetikni yana mag- 
nitsizlash  va qaytadan to ‘yinishgacha
ж
ж
ж
ж
2 6 9


magnitlash mumkin.  Magnitlanish va moc 
ravishda  m aydon  induksiyasi  o ‘zgarishi 
m agnitlovchi  tashqi  m aydon  kuchlan- 
ganligi  o ‘zgarishidan  orqada  qolar  ekan. 
Bu  h o d isag a  m ag n it  g is te re z is   d eb , 
ABDEFKA berk egri chiziq esa gisterezis 
+H
  sirtmog‘i deb ataladi.
Kuzatish  jarayonida  magnit  maydon 
induksiyasining  o ‘zgarishi,  ya’ni  m agnit­
lanish  vektori  ikkala  y o ‘nalishda  ham  
to ‘yinish qiymatlari oralig‘ida bo lsa, hosil 
b o ‘lgan  gisterezis  sirtm og‘iga  maksimal 
deyiladi.  Agar induksiya o ‘zgarishi undan 
kichik qiymatlar oraligida bo‘lsa, gisterezis 
sirtm og‘i  maksimal  sirtmoq  ichida  b o ‘lib,  uni  xususiy  sirtm oq  deyiladi 
(219-rasm).
Turli  xil  ferromagnetiklarning  gisterezis  sirtm oglning  shakli  turlicha 
bo‘ladi. Sirtmoqning shakli materialnnng eng muhim magnit xarakteristikasi 
hisoblanadi.
Tashqi  maydon  yo‘qotilganida  ferromagnetiklar  butunlay  m agnit- 
sizlanmaydi,  balki  qoldik  magnit  induksjyasini  saqlaydi,  chunki  issiqlik 
harakati  bunday  ko‘p  atomli  to ‘plam lam i—dom enlarni  tezda  oriyen- 
tirsizlay  olmaydi.  Shu  sababli  magnit  gisterezis  hosil  b o ia d i.  Ferro- 
magnetikni  magnitsizlash  uchun  koersitiv  kuch  ta ’sir  etishi  kerak.
Agar  magnitni  mustahkam  m aterialdan  silindr  yoki  yassi  taxtacha 
shaklida  olib,  uni  magnit  maydonga  joylashtirib,  m oddaning  koersitiv 
kuchidan katta kuchgacha magnitlaganimizda olingan jismda moddaning 
qoldiq  magnit  maydon  induksiyasi  nam unaning  qoldiq  magnit  maydon 
induksiyasidan  ancha  katta  b o lg an i  uchun  u  magnitlanadi.  Shu  tarzda 
olingan magnitlangan  ferromagnit jismlarga doimiy magnit deyiladi.  Ular 
tabiatda magnitlangan tem ir parchalari sifatida uchrashi  mumkin.

Download 7,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   243   244   245   246   247   248   249   250   251




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish