J jaloloy, A. Fattaxov, I. Axmedov, I. Xotamov, G. Xodjamuratoya, A. Azlarova, A. Shadmankulov, D. Jaloloya, D. Qosimov

= 
стф2 - Стф1
 ; 
Мсф
= 
38841600
 -
34281600
; 
Мсф =
 
4560000
Korxona tomonidan amalga oshirilgan marketing tadbirlari 4,56 
mln. so‘m samara bergan. Marketing tadbirlarining ta ’siri natijasida 
o ‘zgargan savdo tushumidagi samarani ham topishimiz (4-formula 
asosida) mumkin:
M ccc = c m i 
-
\
 
Л/ссс-
2 1 8 137200
 -
179692720
; 
Mccc
 
= 
38444480
Korxona amalga oshirgan marketing tadbirlarining ta ’siri savdo 
tushumini 38,4 mln. so‘mga oshirgan. «VISO» QKning amalga oshirgan 
marketing tadbirlarining iqtisodiy samaradorligini hisoblash (5-formula 
asosida) imkoniyatiga egamiz:
Muc = Мсф / M mx
* 
100
%; 
Muc -
 
4560000
/
33884480
* 
100
%;
Muc =
 
13
,
5
%
Demak, 2004-yilda korxona tom onidan erkaklar mavsumbob 
poyabzalining jozibadorligini oshirish maqsadida sarflangan xarajatlar 
13,5 % iqtisodiy samaradorlikka ega bo‘ldi.
Yuqoridagi holatlarda marketing tadbirlarining ta ’siri umumiy 
foydadagi va savdo tushumidagi samaraning oshishiga olib kelib, iqtisodiy 
samaradorlikka egaligi m a’lum bo'ldi.
Shu o ‘rinda, tabiiy 2 ta savol tug‘iladi: 1) nima uchun ushbu holatda 
talabning narx bilan aloqadorligi (6-rasmga qarang) namoyon bo'lmadi? 
2) KBS marketingining samaradorligi qaysi belgilariga ko‘ra yirik 
korxonalarnikidan farqlanadi?
Talabning mikroiqtisodiy modelida faqat «narx» hal qiluvchi omil 
sifatida olib qaralib, boshqa (narxsiz) omillar inobatga olinmagan. 
Talabning o'sishi yoki kamayishi «xaridorlarning sotib olish uchun 
qaror qabul qilish jarayoni»da hal qilinadi. Bunda xaridorlarning ongida 
yuqori darajada taassurot qoldirgan mahsulotgina katta ustunlikka ega 
bo‘ladi. Shu sababli, ushbu holatda narx omili emas, balki mahsulotning 
oshirilgan jozibadorligi ko'proq ta’sirga ega bo‘ldi. Natijada, mahsulot 
narxi o ‘zgartirilmasa ham, savdo tushumining oshishi hisobiga samara 
va samaradorlik ko‘rsatkichlariga erishildi.
Kichik va yirik biznes subyektlarida marketing samaradorligi 
ko‘rsatkichlari bir xil hisoblansa ham, ularda turlicha natijalarga erishiladi.

---

Buning asosida, korxonalar qanday marketing vositalarini qo‘llashi 
ahamiyatli. Kichik va yirik korxonalar o‘zlarining ichki imkoniyatlaridan 
foydalangan holda, marketing tadbirlarini amalga oshiradi. Yirik 
korxonalar moddiy va moliyaviy jihatdan imkoniyatlari kengroq 
bo'lgani sababli, ko‘proq mablag1 talab qiladigan va kengroq ommaga 
t a ’sir qiluvchi m arketing vositalarini q o ‘llashadi. KBSlarning 
imkoniyatlari esa, yirik korxonalamikiga qaraganda ancha cheklanganligi 
tufayli, kam m ablag1 talab qiladigan m arketing vositalaridan 
foydalanishadi. Shunga mos ravishda, olinayotgan samara ham, 
miqdoran yirik korxonalamikiga nisbatan ancha kam boiadi.
12.3. Kichik biznes subyektlari marketing faoliyatini tashkil etish
Turli soha korxonalarida faoliyat ko'rsatayotgan marketing xizmatlari 
bir-biridan tashkil qilinish tamoyillari va shakllari bilan farqlanadi. 
Aksariyat adabiyotlarda marketing xizmatlarini tashkil etishning beshta 
tamoyili va uni boshqarishning ikkita shakli (6-rasm) mavjudligi haqida 
aytib o'tilgan.
Har bir korxona ichki imkoniyatlariga tayanib, ulardan o'ziga 
ma’qulini tanlagan holda tuzishadi. Bu tamoyillar: 1) funksional; 2) geo-