J. J. Tomson 1897-yil 29-aprelda elektronni kashf etdi. 1904-yilda esa o‘zining atom modelini tavsiya etdi. Unga ko‘ra, atom oTchami

rasm. Yadroning asosiy va uyg‘ongan holatlari.

Barcha yadro jarayonlari energiyaning saqlanishi bilan ro‘y beradi.

Atom massalarining aniq qiymati mass-spektrometrik texnika yordamida

tajribada aniqlanadi. Mass-spektrometrlarning harxil turlari mavjud. Odatda

musbat zaryadlangan ionlaming zaiyadi ularning massasiga bo‘lgan nisbati

elm, magnit va elektr maydonlarning umumiy ta’siri natijasida ionlar

dastasining og‘ish kattaligi orqali aniqlanadi.

Hozirgi zamon mass-spektrometrlari vodoroddan to rtib hamma

elementlaming massalarini millionning 0,02 ulushi qadar aniqlikda o‘lchash

imkonini beradi.

Atom yadrolari massasini boshqa usullarda ham yuqori aniqlikda o`lchash

mumkin. Masalan, yadroviy reaksiyalar, radioaktiv yemirilishlarda energiya

balansini tahlil qilishlik va radiospektroskopik, mikroto‘lqin va boshqa

usullar.

Yadrodagi nuklonlar miqdorlariga qarab, izotop, izobar, izoton, ko‘zguli

yadrolar deb ataladi.

Bir xil zaryadga (Ze), ya’ni bir xil sonli protonga, ammo har xil massa

soni Aga ega boMgan yadrolarga izotoplar deb ataladi.

Masalan, lgO, 'gO, 'gO protonlar soni bir xil, neytronlar soni turlicha,

bu yadrolar elementlar davriy sistemasida bir joyda joylashadi. Izotoplar

bir xil kimiyoviy va optik xususiyatlarga egadir. Lekin fizik xususiyatlari

massa soni, toq-jufitliklari va hokazolari turlichadir.

Massa soni A bir xil, zaryadlari har xil yadrolarga izobar y a d ro la r deb

ataladi.

Masalan: '°Be, i05B, ‘6°C

Izobarlarning kimiyoviy xususiyatlari turlicha, fizik xususiyatlari, nuklon

soni bir xil bo`ladi. Lekin massa sonlari bir xil bo`lganda ham izobar yadrolar

massalari birmuncha farq qiladi.

Birinchi yadroning protonlari ikkinchi yadroning neytronlariga, ikkinchi

yadroning protonlari birinchi yadroning neytronlariga teng bo`lsa, ko‘zguli

yadrolar deb ataladi.

Masalan: 0'rc - ≫ \ p , \H 2~ ^ \H e x, ] B e 2-> 73L i4

Ko‘zguli yadrolardan biri radioaktiv bo`ladi. Har qanday o ‘zgarishlardan

so‘ng bir-biriga o ‘tadi.

Bu yadro xususiyatlari bir-biriga ancha yaqin. Ko‘zguli yadrolar yadro

kuchlar tabiatini va yadro kuchlarga elektromagnit maydonning hissasini

aniqlashda keng qo`llaniladi. Neytronlari bir xil boMgan yadrolarga izotonlar

deb ataladi.

.