J. J. Tomson 1897-yil 29-aprelda elektronni kashf etdi. 1904-yilda esa o‘zining atom modelini tavsiya etdi. Unga ko‘ra, atom oTchami

Yadrolarning o‘lchami va zichligi

Yadro o`lchami - yadroning mavjudlik sohasi yoki yadro kuchlarning

ta’sir sferasidir.

Yadroning o`lchami (radiusi) Я~10ч5/и bo`lib, atom radiusidan 105

marotaba kichikdir.

Yadro o`lchamini tajribada aniqlashning ko‘pgina usullari bor. Masalan,

elektron va neytronlarning atom yadrosidan sochilishiga ko‘ra, undan

tashqari yadro radiusini ≪ko‘zgu≫ yadrolarga, protonlarning elektrostatik

ta’sir energiyasini o‘rganish, [Л -mezonlar rentgen nurlanishni o‘rganish va

alfa radioaktiv yadrolarning yemirilish qonunini o‘rganish yo`li bilan ham

aniqlash mumkin. Yuqorida sanab o‘tilgan usullar yadroviy kuchning o‘zaro

ta ’sir sohasini yoki elektromagnit o ‘zaro ta ’sir sohasini aniqlashga

asoslangan. Turli usullar yadro taxminan shar shaklida ekanligi va aniq

chegaraga ega ekanligini hamda radiusi

R = R0Am (1.3.1)

massa soniga bog`liq ravishda otrib borishligini ko‘rsatadi. Bu yerda R0

- doimiy kattalik. Uning qiymati yadro radiusini turli usullarda aniqlashga

ko'ra, R0 = (1,2 + \,4i)F ga teng (1 Fermi = 1 0 13sm).

Tez neytronlarning sochilishiga oid tajribalardan R0 = 1,4F, a -

parchalanish natijalaridan R0 = 1,3F, zaryadli zarralar ta’sirida bo`ladigan

yadro reaksiyalari natijalariga ko‘ra R0 = 1,6F.

Yadroni shar shaklida deb qarab, (1.3.1) ifodadan hajm birligidagi zarralar

sonini topamiz:

_ A_ _ A _ 3 ____________ 3___________~ i o38 nuklon