J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

 
Rivojlanish tamoyili. 
SHakllantirish tamoyili (formal-shaklga tegishli bo‘lgan tub ma’noda 
qarama-qarshilik, ya’ni ahamiyatsiz) miqdoriy va kompleks xarakteristikalarni 
olishga yo‘naltirilgan. 
Nomarkazlashtirish prinsipi. 
Noaniqlik tamoyili. 
Umumiy tamoyili. 
Deduktiv izchillik tamoyili. 
Integrativ ko‘rib chiqish tamoyili. 
Integratsiya tamoyili 
(integratsiya – lotincha so‘zdan olingan bo‘lib, 
butunlik, qandaydir qismlarning yoki hususiyatlarning bir butunga birlashtirilishi, 
qayta tiklanishi) integrativ xususiyatlarni va qonuniyatlarni tadqiq qilishga 
yo‘naltirilgan. Intatgrativ hususiyatlar elementlarning butunlikka birlashtirish 
natijasida yuzaga keladi, vazifalarning muhitda va vaqt bo‘yicha joylashuvi! 
Sinergetik samarasi –harakatlarning birlashtirish samarasi. Masalan, rotor-
konveerli liniyalarda transport va qayta ishlovchi vazifalar.
 
Tayanch iboralar: 
tizim, element, dekompozitsiya, sintez, tahlil, ierarxik 
strukturasi, noierarxik strukturasi, bosqich. Ob’ekt tizim elementlari. Muhim 
elementlar. Nomuhim elementlar. Tashqi omillar. Ichki omillar. Tizimdan chiquvchi 
elementlar. Tizim qabul qiluvchi elementlar. Tizim ob’ektni belgilovchi kriteriyalar. 
Tizim osti elementlar
. 
Nazorat savollari. 
1.
Tizim qabul qiluvchi elementlar
 
aytib bering. 
2.
Tizim ob’ektni belgilovchi kriteriyalarni sanab bering. 
3.
 
Rotor-konveerli liniyalar qanday vazifani bajaradi?
 
4.
Noaniqlik tamoyilini misollar bilan tushuntiring 
5.
Tizimning tamoyillari 

---

47 
4-MAVZU: TIZIMLI TAHLIL STRUKTURASI. 
1.Ma’ruzaning ta’lim texnologiyasi. 
Vaqti - 2 soat 
Talabalar soni: 5-10 nafar 
O‘quv
mashg‘ulotining 
shakli 
Axborot ma’ruza, va “B.B.B” jadvali grafik 
organayzeridan foydalangan holda. 
Ma’ruza
mashg‘ulotining 
rejasi 
1.
Tuzilma tushunchasi va tuzilmali yondashuv. 
2.
Tizimli tahlil strukturasi dekompozitsiyasi. 
3.
Tizimli tahlil tadqiqoti bosqichlari. 
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi:
.Tizimli tahlil strukturasidagi tuzilmali 
yondashuv, tahlil strukturasidagi dekompozitsiya va tadqiqotning bajarilish 
bosqichlari haqida ma’lumot berish.
2.
Pedagogik vazifalar:
. 

tuzilma bu butun ob’ekt element-
larining 
o‘zaro 
munosabatlarining 
barqaror ko‘rinishi hisoblanadi, u ko‘p 
ma’noli hisoblanadi. Boshqa tushuncha 
kabi o‘z ichiga insoniy bilimlarning 
tarixiy rivojlanishi bosqichlarining ayrim 
bosqichigacha mos kela-digan turli 
ma’no darajalarni olishi yoritib beriladi.
 

tizimli tahlilda tizim strukturasining 
umumiy kompleksi, ansambli, yoki 
umumiy 
kompozitsiyasining 
turli 
bo‘laklar-ga 
bo‘linishi, 
ya’ni 
kompozitsiya-ning maqsadli bo‘linishi 
tushuni-ladi va bu dekompozitsiya 
jarayoni 
deb 
ataladi. 
Bunda 
o‘z 
O‘quv faoliyatining natijalari: 
Talaba: 

tizimning 
tuzilmasini 
uning 
ko‘p 
ma’noli 
asosiy 
xususiyatlarini, ko‘rsatkichla-rini 
farqlay oladi 
. 

tahlilda 
tizim 
strukturasining 
umumiy 
kompleksi, 
yoki
kompozitsiya-sining 
turli 
bo‘laklarga 
bo‘linishi 
-
dekompozitsiya 
jarayoni 
deb 
atalishi, 
har 
bir 
kompozitsiya, 

---

48 
elementlar-dan iborat dekompozitsion 
daraxt barpo etadiki (ierarxiyaga asos-
langan daraxt, maqsadlar va qarorlar 
daraxti). U bir tomondan tahlil uchun 
daraxt to‘liq va ba-tafsil, ikkinchidan 
ko‘zga ko‘rina-digan va o‘ng‘ay bo‘lishi 
ko‘rsatib beriladi.
 

tizimli tahlil tadqiqoti bos-qichlari 
quyidagi 
asosiy 
bosqich-larga:1-
tadqiqot 
ob’ektlarini 
aniqlash, 
maqsadlarni 
belgilash; 
2
-
tizimning 
chegaralari belgila-nadi tashqi ta’sirlar 
ajratiladi. 3.matematik modelini tuzish, 
bunda, qism tizimlarga bo‘lish, tipik 
qism 
tizimlarni 
ajratish, 
qism 
tizimlarning 
bog‘lanishlari-ni 
standartlashtirish 
haqida 
ma’lumot 
berish.. Keyingi bosqichning vazifasi 
esa tuzilgan
 
matematik modelni tadqiq 
qilish ma’lumoti beriladi.
go‘yoki bir daraxt ekanligi bilan 
tanishadi.
 

tizimli tahlil tadqiqoti bosqichlari: 
tadqiqot 
ob’ekt-larini aniqlash, 
maqsadlarni belgilash; tizimning 
chegaralari belgilanishi va tashqi 
ta’sirlar 
ajratilishi. 
matematik 
modelini 
tuzish, 
tipik 
qism 
tizimlarni ajratish, bog‘-lanishlarini 
standartlashtirish 
va
 
matematik 
modelni tadqiq qilish tasarruviga 
ega bo‘ladi. 
O‘qitish uslubi va texnikasi 
Axborot ma’ruzasi, blits-so‘rov,
taqdimot, 
grafik 
organayzer 
texnikalari foydalaniladi. 
O‘qitish shakli 
Frontal ma’ruza, individual, guruh, 
bilan ishlash 
O‘qitish vositalari 
Ma’ruza matni, proektor, qog‘oz, 
marker, KT/OTV, doska, bo‘r 
O‘qitish sharoitlari 
Jihozlangan auditoriya