J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

, dinamik va statik tizimlar
sifatida farqlanadi.
Tizim holatining o‘zgarish xarakteriga qarab ular 
diskret
va
uzluksiz
tizimlarga ajratiladi. Agar tizimning bir holatdan boshqasiga o‘tishi qandaydir 
oraliq holatlardan o‘tmasdan yuz bersa, u holda bu tizim 
diskret
deyiladi.Agar 
tizim istalgan ikki holatning biridan ikkinchisiga o‘tishidaalbatta oraliq holat orqali 
o‘tsa, u holda tizim
uzluksiz
deyiladi. 
Tizimlarni deterministik va ehtimoliy(stoxastik)tizimlarga ham ajratish 
mumkin. 
Deterministik tizimlar
aniq topiladigan ko‘rsatkichlarga ega, 
ehtimolli 
tizimlar
esa tasodifiy (ehtimolli) xarakterli ko‘rsatkichlarga esa bo‘ladi. Misollar: 
deterministik tizimlar
: regulyatorli mo‘zlatgich; tizim sexda dastgohlarning 
joylashtirilish tizimi, avtobus marshrutlari tizimi; fakultet darslari jadvali, 
kompyuter, televizor; yig‘uv avtokonveyeri.
Ehtimolli tizimlar:
korxona 
mahsulotini statistik nazorat etish tizimi, tashkilotlardagimaterial-texnik ta’minot 
tizimi; aeroport atrofida samolyotlar harakatini boshqaruvchi tizim; energetik tizim 
boshqaruvi. 
Tizimni ifodalashda qo‘llaniladigan matematik modelning berilishiga qarab 
ularni 
chiziqli va chiziqsiz tizimlar
kabi sinflashtirish ham mumkin. Tizim va 
tashqi muhitning o‘zaro ta’siri xarakteri bo‘yicha 
yopiq va ochiq tizimlar
farqlanadi. 
Borliqda mavjud obektlarning barcha majmualarini (garchi har qanday 
majmua ham tizim bo‘la olmasa ham, har qanday tizim o‘zida shunday majmuni 
taqdim etadi) uchta katta sinfga ajratish mumkin: tartibsiz majmua, jonsiz tizim, 
tabiiy tizim. 
Tartibsiz majmua
(unga misol bo‘lib, ko‘chada to‘plangan odamlarning
tasodifiy to‘plami, toshlarning ulkanligi xizmat qilishi mumkin) ichki 
tashkilotlarning mavjud chegaralariga muxtojdir. Ularning tashkil etuvchilari bilan 
ular o‘rtasidagi aloqalar tashqi, tasodifiy, ikkinchi darajali xususiyatni tashkil etadi.
Bunday bog‘liqlikni hisobga olib yoki undan voz kechgan holda, integrativ 
xususiyatlarning mos ravishdagi majmuaviy yaxlitligining mavjud emasligi 

---

43 
namoyon bo‘ladi va uni tashkil etuvchilar bunga toqat qila olmaydilar. YAxlit 
holda majmuaviylik xususiyati qismlilik xususiyatining alohida ajratib olingan 
yig‘indisiga mos keladi. 
Majmauviylikning boshqa ikkita sinfi –