J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

Ekvifinallik (o‘zgaruvchanlik) tamoyili. 
Tizim turli boshlang‘ich 
sharoitlarda turlicha yo‘llar bilan vaqtga bog‘liq bo‘lmagan holda faqat o‘z 
xossalari bilan belgilanuvchi talab qilinayotgan yakuniy holatga erishishi mumkin. 
Bu boshlang‘ich va chegaradagi sharoitlarga nisbatan barqarorlik shaklidir. 
YAxlitlik tamoyili. 
Bu yaxlitlik sifatida va qismlar (unsurlar) majmui 
sifatidagi tizimni birlikda ko‘rib chiqishdir. Mazkur tamoyil tizim “ichiga nazar 
solishga”, tizim to‘g‘risidagi tasavvurlar yaxlitligini saqlab qolgan holda uni 
parchalab ko‘rishga asoslangandir. 
Bog‘liqlik tamoyili
. Har qanday qismni uning atrofdagi narsalar bilan 
bog‘liqlikda ko‘rib chiqish tizim unsurlari o‘rtasidagi bog‘liqliklarni aniqlash 
hamda tashqi muhit bilan bog‘liqliklarni aniqlashni (tashqi muhitni hisobga 
olishni) amalga oshirishni ko‘zda tutadi. Ushbu tamoyilga mos tarzda tizimni, 
birinchi navbatda, supertizim yoki katta tizim deb atalmish boshqa tizimning bir 
qismi (unsuri, tizimchasi) sifatida ko‘rib chiqish zarur. 
 
Modulli barpo etish tamoyili.
Tizimda modullarni ajratib olishni amalga 
oshirish hamda tizimni modullar majmui sifatida ko‘rib chiqish foydalidir. Ushbu 
tamoyil tizimning bir qismi o‘rniga unga kiruvchi va chiquvchi ta’sirlar majmuini 
tadqiq qilish (ortiqcha batafsillashtirishdan qochish) imkoniyatini ko‘rsatib beradi. 
Ierarxiya tamoyili
. Qismlarni ierarxiyaga ajratish va ularni darajalarga 
taqsimlash foydalidir. Bu tizimni ishlab chiqishni osonlashtiradi hamda qismlarni 
ko‘rib chiqish tartibini o‘rnatadi. 
Funksionallik tamoyili.
Tuzilma va funksiyani tuzilma ustidan funksiyani 
ustuvorroq holda birgalikda ko‘rib chiqishdan iboratdir. Bu tamoyil har qanday 
tuzilma tizim funksiyasi va uning qismlari bilan chambarchas bog‘liq ekanligini 
tasdiqlaydi. Tizimga yangi funksiyalar berilgan holatda yangi funksiyani eski 
sxemaga tiqishtirishga urinmasdan tizimning tuzilmasini qayta ko‘rib chiqish 
foydalidir. Bajarilayotgan funksiyalar jarayonlarni tashkil etishi sababli jarayonlar, 
funksiyalar, tuzilmalarni alohida ko‘rib chiqish maqsadga muvofiqdir. O‘z 

---

79 
navbatida, jarayonlar quyidagi turli ko‘rinishdagi oqimlarni tahlil qilishga olib 
keladi: 

moddiy oqim; 

quvvat oqimi; 

axborot oqimi; 

holatlar almashuvi. 
Bu nuqtai nazardan tuzilma makon va zamondagi oqimlarga ko‘plab 
cheklanishlardan iboratdir.