Ж. Ҳасанбоев, Ҳ. Сарибоев, Г. Ниёзов, О. Ҳасанбоева, М. Усмонбоева

§ 4. Фанлар тизимида педагогиканинг ўрни ва аҲамияти 
Педагогика фани инсонда жаҳон тажрибаларида синалган тизим бўлган бозор муноса-
батларини шакллантириш, миллий мерос, анъаналар, миллий ва умуминсоний қадриятларнинг 
бой манбалари бўлган маънавий-маърифий тушунчалар ҳақида билим, малака ҳосил қилишда 
бошқа фанлар қатори ўз ўрни ва алоқадорлиги бор. Педагогика биринчи навбатда фалсафа билан 
муштарак ривожланиб келган. Чунки фалсафадан ажралиб чиққан педагогика инсоний жамият ва 
табиат ривожланишининг умумий қонунларидан илмий манба сифатида фойдаланади. 
Бугунги кунда бир қатор умумий масалалар ишлаб чиқилганки, у масала фалсафада ҳам, 
педагогикада ҳам баробар мавжуддир. Булар жумласига, тарбия билан бошқа ижтимоий ҳоди-
салар орасидаги ўзаро алоқалар: дунѐқарашни, ахлоқий, меҳнат ва эстетик тарбияни шакллан-
тириш масалалари; шахс ва жамоа муносабатлари; таълим жараѐнининг моҳиятини тушуниш 
ҳамда билишнинг диаллектик назариясини ишлаб чиқиш билан боўлиқ бўлган генесеологик 
масалалар ва бошқа муаммолар киради. 
Педагогиканинг аниқ масалаларини ишлаб чиқишда фалсафанинг социология, этика 
(ахлоқ-одоб), эстетика каби тармоқлари катта аҳамиятга эгадир. 

---

13 
Педагогика ижтимоий фанлардан: иқтисодиѐт, психология ва физиологиялар билан ҳам 
бевосита ва билвосита боўлиқдир.
Инсоннинг ақлий ривожланиши қирраларини, жиҳатларини ўрганадиган бошқа фанлар-
дан фарқи ўлароқ, педагогика инсон шахси, унинг тараққиѐт босқичлари билан шуўулланади.
Бугунги кунда педагогика фани кўп тармоқли фан сифатида намоѐн бўлмоқда. Жумладан, 
педагогика фанлари тизимига этнопедагогика, мактабгача таълим педагогикаси, касбий таълим 
педагогикаси, олий мактаб педагогикаси, ахлоқ тузатиш ва меҳнат педагогикаси, жисмоний ка-
молот педагогикаси, ҳарбий педагогика, махсус педагогика: кар соқовлар (сурдо) педагогикаси, 
кўрлар (тифло) педагогикаси, ақлий жиҳатдан орқада қолган (олигофрено) педагогика, логопе-
дагогика, педагогик маҳорат киради. 
Педагогика фанининг бошқа фанлар билан алоқаси. Педагогика фани инсон тарбияси 
билан шуўулланганлиги сабабли унга ҳамма фанлар кўмаклашиши табиийдир. Инсон тарби-
ясининг қайси соҳасини олиб кўрсангиз, у қайсидир фан билан алоқадорликда амалга ошири-
лади, ўша фаннинг қонун-қоидаларига суянади. Педагогиканинг методологик асоси, билиш 
назарияси ва тарбиядаги қонун-қоидалар бевосита фалсафа фанининг таъсирида амалга ошири-
лади. Абу Наср ал-Форобий "Талхису Навомиси Афлотун" (Афлотун қонунларининг моҳияти) 
асарида инсон камолотини фалсафа фанининг таъсирида ривожланишини шундай кўрсатган эди: 
“Яхши фазилатга эга бўлган шаҳар аҳолиси энг бахтиѐр одам бўлиши, қонунларга ихтиѐрий 
бўйсунишини таъминлаш учун қонунларни такомиллаштириш, улардаги қоидаларни му-
стаҳкамлаш учун зарурдир". Педагогика, психология, мантиқ хуқуқ ва тиббиѐт фанларидаги 
қонун – қоидаларга бевосита боўланади. Педагогика фанида болаларни даврларга бўлиш тизи-
мини асослашда анатомия, физиология, мактаб гигиенаси каби фанларнинг ҳам ўрни каттадир. 
Педагогика илмий тадқиқот методларни такомиллаштиришда математика, физика, ЭҲМ каби 
фанлар билан боўланади. 
Мустақил Ўзбекистонда миллий педагогика фани бевосита иқтисод фани билан боўла-
ниб, бозор иқтисодиѐтига ўтиш муаммоларини, иқтисодий тарбия масалаларини узвийлик билан 
амалга оширади.