Изоҳли луғат глоссарий

Havolaki dispozitsiyada ortiqcha takrorlashlarni bartaraf qilish maqsadida normaning mazmunini aniqlash uchun kodeksning boshqa bir normasiga murojaat etiladi. Masalan, JKning o’rtacha og’ir shikast etkazganlik uchun javobgarlikni nazarda tutuvchi 105moddasi lqismida etkazilgan shikast hayot uchun xavfli bo’lmasligi va JK 104moddasida nazarda tutilgan oqibatlarni keltirib chiqarmasligi kerakdeyilgan.
Ta’kidlash joizki, JKning aksariyat moddalarida og’irlashtiruvchi va o’ta og’irlashtiruvchi tarkiblarda o’sha moddaning asosiy tarkibiga havola qilish hollari uchraydi. Bunda «O’sha qilmish ... sabab bo’lsa», «o’sha qilmish ... sodir etilgan bo’lsa», «mazkur moddaning birinchi va ikkinchi qismida nazarda tutilgan qilmish ... sabab bo’lsa» kabi ta’rif ishlatiladi.
Aralash (kombinatsiyalashgan) dispozitsiya blanket yoki havolaki, shunintdek, oddiy yoki tasvirlov dispozitsiyalarning belgilarini o’zida aks ettiradi. Masalan, Jinoyat kodeksining 137moddasi 1qismiga ko’ra, ushbu kodeksning 245moddasida nazarda tutilgan alomatlar mavjud bo’lmagan holda odam o’g’irlash jinoyat deb qisoblanadi. Ushbu moddada dispozitsiyaning qam oddiy (odam o’g’irlash), ham havolaki (Jinoyat kodeksi 245moddasida nazarda tutilgan alomatlar mavjud bo’lmasa) turlari mavjud bo’lganligi sababli «aralash» deb yuritiladi.
Sanktsiya — modda qismining elementi bo’lib, dispozitsiyada ko’rsatilgan muayyan jinoyat uchun jazo turi va doirasini belgilaydi.
Ma’lumki, qonun chiqaruvchi JK 15moddasidagi jinoyatlar tasnifini jazoning me’yori bilan bog’laydi, chunki qilmishning ijtimoiy xavflilik xususiyati va darajasi aynan sanktsiyada namoyon bo’ladi.
Nisbiy muayyan sanktsiya — muayyan bir jazo turini nazarda tutib, uning miqdori chegarasini (chegarasini yoki eng quyi va eng yuqori chegarasini) belgilovchi sanktsiya. Masalan, Jinoyat kodeksining 99moddasida onaning o’z chaqalog’ini qasddan o’ldirgani uchun uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi, qasddan odam o’ldirganlik uchun 97moddasi 1qismida o’n yildan o’n besh yilgacha ozodlikdan mahrum etish jazosi belgilangan. Birinchi misolda ko’rinib turibdiki, sanktsiyada faqat yuqori chegara ko’rsatilgan. Bunday hollarda quyi chegara, jazoniig mazkur turi uchun JK Umumiy qismida ko’rsatilgan quyi chegara bilan belgilanadi.