Izobarik, izoxorik va izotermik jarayonlar Reja

2-rasm. Gaz holatini izobarik jarayonda o’zgarishining Pv - va Ts - diagrammalari
SHundan ko’rinib turibdiki, agar temperaturalar farqi 1 bo’lsa, universal gaz doimiysi izobarik jarayonda tizimning bajargan ishini tavsiflar ekan.
Izobarik jarayon uchun termodinamikaning birinchi qonunini (P=const, yoki dp=0) yozamiz:
Dq_p=c_pdt=dh (10)
Demak, izobarik jarayonda tizimga keltirilgan issiqlik miqdori (c=const) quyidagiga teng:
(11)
Sig’im o’zgaruvchan bo’lsa:
(12)
Izobarik jarayonda tizimga uzatilgan issiqlik miqdori entalpiyaning o’zgarishiga teng ekan.
Demak, izobarik jarayonda termodinamik tizimga uzatilgan issiqlik miqdori asosan shu tizim ichki energiyasining ortishiga va oz qismi tashqi mexanik ish bajarishga sarf bo’lar ekan.
Izobarik jarayon uchun sig’im o’zgarmas bo’lganda entropiyaning o’zgarishi quyidagi tenglama orqali aniqlanadi:
s₂-s₁=c_rlnT₂/T₁-RlnP₂/P₁
lekin, P=const uchun ln P₂/P₁=0.
Shuning uchun
(13)


3-rasm. Izoxorik va izobarik jarayonlarning Ts-diagrammasi
(6) va (13) tenglamalarni taqqoslashdan ko’rinib turibdiki, agar temperaturalar T₁ dan T₂ gacha o’zgarganda s_r>s_r bo’ladi, chunki s_r > s_v.
SHu sababli izoxora grafigi izobaraga nisbatan tikroq bo’ladi (3-rasm).
Demak, termodinamik tizimlarga bir xil miqdorda issiqlik energiyasi berilsa ham, entropiyaning o’zgarishi izoxorik jarayonda izobarik jarayonga nisbatan tezroq o’zgaradi.

3. Izotermik jarayon

O’zgarmas (T=const) temperaturada sodir bo’ladigan termodinamik jarayon izotermik jarayon deyiladi. Boylp-Mariott qonuniga asosan T=const. Izotermik jarayonning Pv koordinatalari diagrammasi giperboladan, Ts –koordinatadagi diagrammasi obsissa o’qiga parallel chiziqdan iborat (4-rasm).

Tizim xolatlarining tenglamalarini quyidagicha yozish mumkin.
P_{1 1}=RT₁; P_{2 2}=RT₂.
T=const bo’lganligi uchun T₁=T₂.
Boyl-Mariott qonunining ifodasi tizim holat tenglamalarining nisbatidan topiladi.
P₁/P₂= ₂/ ₁ yoki P_{1 1}=P_{2 2}…P_{n n}=const (14)
Demak, o’zgarmas temperaturadagi berilgan gaz massasi bosimining hajmiga ko’paytmasi o’zgarmas kattalikdir.