Изланувчилар online илмий-амалий

 

---

381 
 
МЕВА-САБЗАВОТЛАРНИ ҚУРИТИШДА ҲАВО ҚУРИТГИЧЛАРНИ
САНОАТДА КЕНГ ҚЎЛЛАНИЛИШИ
доц.Усмонов.Б.С, Худойбердиева Ш.Д 
Озиқ-овқат технологияси кафедраси, Фарғона политехника 
институтути
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 14 мартдаги «Мева-
сабзавотчилик соҳасида қишлоқ хўжалиги кооперациясини ривожлантириш 
чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-4239-сон қарорига асосан: Фарғона 
вилоятларининг 8 та туманида жами 41 та мева-сабзавотчилик йўналишидаги 
қишлоқ хўжалиги бирлашмалари ташкил этилган. Республикада хусусан, 
аҳоли хонадонлари ва томорқаларида етиштирилган мева-сабзавот 
маҳсулотларини қуритиш соҳасини янада ривожлантириш, қуритилган 
маҳсулотлар турларини кенгайтириш, жаҳон бозорларида р ақобатбардош 
бўлган маҳсулотлар ҳажмини кўпайтириш ва экспортини йўлга қўйиш 
мақсадида Вазирлар Маҳкамаси қарорига биноан 2019-2020 йилларда мева-
сабзавот маҳсулотларини қуритиш бўйича амалга ошириладиган лойиҳалар 
2019 йил 24 майдаги ПҚ-4337-сонли қарори мақсадли кўрсаткичлари ишлаб 
чиқилди ва ҳозирда аҳолини қайта ишлаш бўйича икониятлари янада 
кенгайди. Шу билан бирга, аҳоли хонадонлари ва томорқа ер участкаларида 
етиштирилган мева-сабзавот маҳсулотларини қайта ишлаш (қуритиш) бўйича 
янги қувватларни ишга тушириш ишларининг таҳлили республиканинг 
айрим туманларида ушбу йўналишдаги фаолиятни янада ривожлантириш ва 
янги лойиҳаларни амалга ошириш чораларини кўриш зарурлигини 
кўрсатмоқда. 
Ҳозирги кунда сунъий - ҳаво қуритгичлари саноатда кенг қўлланиб 
келинмоқда. Цилиндрсимон корпусли қуриткичларда баъзан қуритиш 
жараёни бир меъёрда бормайди, чунки қатламда интенсив аралаштириш 
мавжуд бўлганлиги сабабли айрим заррачаларнинг қурилмада бўлиш вақти 
ўртача қийматдан анча фарқ қилади. Шу сабабли ўзгарувчан кесимли 
(масалан, конуссимон) қуриткичлардан фойдаланилади. Бундай конуссимон 
қурилманинг пастки қисмида газнинг ҳаракатланиш тезлиги энг катта 
заррачанинг чўкиш тезлигидан катта, тепа қисмида эса энг кичик 
заррачанинг чўкиш тезлигидан кам бўлади. Бундай ҳолатда қаттиқ 
заррачаларнинг нисбатан тартибли циркуляцияси мавжуд бўлиб, заррачалар 
қурилманинг марказий қисмида кўтарилади, унинг чекка қисмларида эса 
пастга қараб тушади. Натижада маҳсулот бир меъёрда исийди ва камеранинг 
иш баландлиги камаяди. 
Сочиб берувчи қуриткичларда қуритилиши лозим бўлган маҳсулот жу да 
майда қилиб сочиб берилади ва параллел оқимда ҳаракат қилаётган 
қуритувчи агент билан тўқнашади, натижада намлик катта тезлик билан 
буғланади. Қуритиш қисқа вақт давом этганлиги сабабли жараён паст 
ҳароратларда олиб борилади, натижада сифатли кукунсимон маҳсулот 

---

382 
олинади. Агар ҳўл маҳсулот олдин қиздириб олинса, совуқ ҳолдаги 
қуритувчи агентдан ҳам фойдаланилса бўлади. Маҳсулотни сочиш учун 
механик ва пневматик форсункалар ҳамда марказдан қочма дисклар 
(айланишлар сони минутига 4000-20000) ишлатилади. 
Сублимацияли қуритгичлар маҳсулотларни музлаган ҳолда юқори 
вакуум остида сувсизлантириш сублимацияли қуритиш деб аталади. Бундай 
шароитда маҳсулотдаги намлик муз ҳолида бўлиб, сўнгра бу муз суюқлик 
ҳолига ўтмасдан тўғридан-тўғри буғга айланади. Сублимацияли қуритишдаги 
қолдиқ босим 1,0 ... 0,1 мм. симоб устунига (ёки 0,013 ... 0,133 кПа) тенг. 
Қуритгич учта элемент (қуритиш камераси, конденсатор -музлатгич, 
вакуум-насос) дан ташкил топган. Конденсатни совитишга мўлжалланган 
совитиш қурилмаси ҳам бор. Қуритиш камераси (ёки сублиматор) даврий 
равишда ишлайди. Сублиматорнинг ичидаги этажеркаларга ичи бўш 
токчалар ўрнатилган. Токчаларнинг ичидан иссиқ сув насос ёрдамида 
циркуляция қилинади. Маҳсулот қуриш жараёни юзага келади. Бу 
қуритгичлар ёрдамида маҳсулот қуритилганда маҳсулот табиий таъмларини 
сақлаб, сифати бозор талаб даражасига жавоб бера олади. Ҳозирда бу 
усулдан кенг қўлланилиб келинмоқда. Ҳозирда бу усулда қуритилган 
маҳсулотларни келажак маҳсулотлари сифатида бемолол айтиб ўтилмоқда. 
 
Интернет сайти 
1. https://www.rra.uz/img/struct.мева сабзавотларин қайта ишлаш.6-7бет. 
2. http://wwwLaum.um-hannovev.de/iln/bibiliotheken.html библиотеки,
3. прогресса сервера Германская Библиотечной Сети.