176
Аннотация : Қуёш энергиясидан фойдаланиш бу қуёшдан келаётган
ёруғлик энергиясини бошқа турдаги энергияга айлантириб фойдаланишдир.
ДЕМПФЕР (нем. Dampfer — сўндиргич) — 1)
Электр машина ва электр
ўлчаш
асбобларидаги
тебранишларни
йўқотиш
учун
ўз
чулғамларидаги ток майдони билан қўшимча чулгамдаги ток майдонининг
ўзаро таъсирида ишлайдиган Демпфер қўлланилади;
Калит сўзлар: Демпферлар, Диод, Транзистор, Snubber, қаршилиг,
Бугунги кунда бутун дунёда энергия тежамкорлигини ошириш,
экологик тоза, қайта тикланувчи энергия манбалари (ҚТЭМ)дан
фойдаланишга катта эътибор қаратилмоқда. Сабаби, муқобил
энергия
манбаларидан унумли фойдаланиш ер ости бойликлари захирасини тежаш
билан бир қаторда, атмосферага чиқарилаётган зарарли газлар миқдорини
ҳам камайтиради. Бугунги кунда қуёш энергиясидан фойдаланишда
демпферли инверторлар кенг қўланилмоқда. Демпферларни инвер торларда
қўлашдан асосий мақсад електр сигиналарни импулсини сусайтириб беради.
Демпферлар (Snubber) пассив занжирлар бўлиб,
улар коммутация
жараёнида занжирларда кучланишни кескин ортиб кетишидан сақлайди.
Одатда демпферлар электрон қурилмаларда транзисторларни
иккиламчи тешилишидан сақлашда
хамда импульсли таъминловчи
манбаларда юқори частотали тўлқинлар иурланишини камайтиришда
ишлатилиб келинган.
Демпферлар (R қаршилиги L-C-занжирли) йўқолишлар
билан
тебраниш контури. Уларни қўлланилиши анча авфзалликлар яратади. Яр им
ўтказгич компонентлар хозирги вақтда анча муддатли,
шунинг учун
химоялаш мақсадида RLC-демпферларни одатий истеъмоли камайди, лекин
вақти-вақти билан демпферлар ҳали ҳам ишлатилмоқда.
Катта ФИКли замонавий импульсли таъминловчи манбалар сохасида
сигналларни шакллантириш занжирларидан энергияни тиклашга ва
кейинчали ишлатиш учун шу энергияни таъминловчи занжирга қайтариш
учун йўналтирилган[1].
Йўқолишларсиз демпфер ўзгаришларидаги энергияни қайта
йўналтирувчи восита бўлиб, имкон қадар таъминловчи манбани киришида
ёки чиқишида у тикланади. Энергияни
айнан у ишлатиладиган жойга
юбориш жуда мухим, акс холда у йўқолишларга айланиб қолади.
Калит узилишини ўтиш даври анча ўзгаришлар яратади. Бундай
ўзгаришни асосий сабаби энергия бўлиб, у чиқишдаги тўғрилагични
ёқилишидан олдин паразит ва магнит компотетларида сақланган.
Тўғрилагични тўғри тикланиш даври мобайнида уни занжири очиқ
бўлади ва ўзгарувчан токни ҳамма бўғимларида сақланган магнит энергия
кучланишни катта ўзгаришларни яратади. Йўқолишларсиз пассив демпфер да
диод ишлатилади. dv/dt нисбати разрядланган конденсатордан ўтказилади.
Ўзгаришни секинлаш даражаси шу демпферли конденсаторни сиғими
билан аниқланади. Конденсатордаги кучланиш ўтиш жараёнларини
177
тугашидаги
кучланиш билан тенглашганда, конденсатор билан олинган
энергия кейинги йикл учун керакли жойга йўналтирилган бўлиши керак. Хар
бир топология учун йўқолишларсиз демпферлар яратилган бўлиб, улар
кўпгина турли шаклларда берилган.
1-расм. Инверторларда пассив демпферни қўлланилиш схемаси
Химояланган трансформаторли бир транзисторли ўзгартиргич учун
йўқолишларсиз демпферларни шаклларидан бири 1-расмда келтирилган.
Демпферли конденсаторда бошланғич холатда – кучланишлар нолга
тенг. Очилишдаги ўтиш жараён даврида коллектор ёки калитлардаги
кучланиш кириш кучланишдан ортади, конденсатор энергияни қабул қилиб
заряд олади. Коллектордаги кучланиш “ер” даражасига қайтгунча
конденсатор заряд олади, кейин эса диод ва индуктор орқали р азряд олади.
Бу цикл такрорланади. Бу турдаги демпферни йўқолишлари қувватли МОП
транзистордаги бошқариш йўқолишларни эслатади.
Адабиётлар
.
1. Браун М. Источники электропитания. Расчет и конструирование.:
Пер. С англ. – “МК-Пресс”, 2007. – 288 с., ил.
2. https://power-e.ru
Do'stlaringiz bilan baham: