Изланувчилар online илмий-амалий

 
PAST KUCHLANISH HOSIL QILUVCHI MUQOBIL ENERGIYA 
MANBALARIDAN FOYDALANISHNI MAQBUL YECHIMLARI. 
1
J. A. Mo’minov, 
2
T.M.Azamjonov 
1
FarPI “Tadbiqiy mexanika” kafedrasi assistenti, 
2
FarPI 18-19 MST guruh 
talabasi 
 
Hozirgi kunda shahar ko'chalarini yoritish chiroqlari va reklama 
monitorlarisiz tasavvur qilish qiyin. Ko’chalarimiz tunda ham xuddi kunduzgidek 
yorug’ va serjilo turishi o’zgacha fayz beradi. Ular tunda shahar tarovatiga 

---

159 
o'zgacha ko'rk qo'shish bilan bir qatorda elektr energiyasi sarfi ortishiga olib 
keladi. Shu o’rinda yuqori yorug’lik beruvchi reklama chiroqlari haydovchilarga 
bir muncha qiyinchiliklarni yuzaga keltiradi va yo’l avtotransport hodisalariga 
sabab bo’ladi. Bunday holatlarni bartaraf etish bugunning dolzarb muammolaridan 
biri hisoblanadi. 
Doimiy o'zgarishlar asri bo'lgan bu vaqtda muqobil energiyadan 
foydalanish ham o'z samarasini beradi. O'zbekiston serquyosh o'lka bo'lganligi 
uchun yilning o'rtacha 280-300 kuni quyoshli hisoblanadi. Lekin, ayni damda 
bundan to’la foydalanilmayapti. Buning birdan bir sababi muqobil energiya hosil 
qiluvchi har qanday texnologiyalar hozircha ancha serxarajat deb ko‘riladi va 
ulardan qisqa muddat ichida o‘z pulini qoplaydigan foydani olish qiyin. Ularni 
rivojlantirish yo‘lidagi innovatsion g‘oyalarni tadbiq qilishga esa qo‘shimcha va qt 
va xarajatlar kerak.
Qanday qilib quyosh energiyasini bevosita elektr energiyasiga 
moslashtirish ko'rib chiqadigan bo'lsak, bu foto elementli vositalar (yorug’lik 
panellari) deb nomlanadi. Foto elementli vosita yorug’likni to’la qabul qilish 
holatida o‘rnatiladi va bevosita elektr energiyasi ishlab chiqaradi. Ammo, uning 
quvvati kam bo‘ladi. Shuning uchun ham maishiy maqsadlarda ishlatib bo‘lmaydi. 
Maishiy energiya iste’moliga 220 volt kuchlanishga ega elektr energiyasi kerak, 
yorug’lik panellari esa 12-13 volt hosil qilib beradi xolos. Masalan, u orqali 
noutbuk, mobil telefon, kichik kuzatuv kameralari yoki shu kabi past kuchlanishda 
ishlovchi jihozlarni quvvatlantirish mumkin. Lekin keng sanoat -ishlab chiqarish 
maqsadlarida qo‘llab bo‘lmaydi. Lekin kam kuchlanishda ishlovchi lamp alardan 
foydalanish orqali buni bartaraf etishimiz mumkin. Natijada energiya sarfini 
tejashga erishish mumkin. Bundan tashqari ushbu usulda yoritishda yorituvchanlik 
biroz pasayishini inobatga oladigan bo’lsak harakatlanayotgan avtomobillar 
yoritgichlaridan tushayotgan yorug’lik gorizontga nisbatan kichik burchaklarda
yo’nalganligi uchun yorug’lik interferensiyasi yuzaga kelmaydi. Demak, 
ko’chalarimizda muqobil energiya hisobiga yorug’lik beruvchi chiroqlarni afzallik 
va kamchiliklaridan unumli foydalangan holda energiya sarfini tejash mumkin. 
Muqobil energiya manbalaridan jamoat transpoti priborlari, kuzatuv kameralari va 
terminallarni quvvatlantirish ham mumkin. 
Hozirda bu loyiha ustida yana ham mukammalroq ilmiy izlanishlar olib 
borilmoqda. 
Foydalanilgan adabiyotlar. 
1. Mamadolimov A. T., Tursunov M. N. Yarimo’tkazgichli quyosh elementlari 
fizikasi va texnologiyasi. Toshkent – 2003; 

---

160 
2. Qo’shchonov E., Yusupov A., Quyosh fotoelektrik qurilmalari. Toshkent -
2016;