|
141
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
Xalqaro tadqiqotlarda Singapurni dunyodagi eng yetakchi oʻrinlardan birini
egallaydi. Singapur raqobatbardosh iqtisodiyot ehtiyojlarini qondirish qobiliyati
boʻyicha ham, matematika va fanni oʻrganish tendensiyalari (TIMSS) da, oʻqish
savodxonligini oʻrganish (PIRLS) da yaxshi natijalarga erishgan.
Zero, yurtimizda taʼlim manzarasining yangi tasvirlarini yaratish, taʼlim sifatini
oshirishda oʻqituvchilarni qoʻllab-quvvatlash, bilimlarni chuqurlashtirish va
xalqaro baholash usullarini qoʻllashda koʻmaklashish, global taʼlimga oʻquvchilar
yoʻnaltirish, barkamol shaxslarni tarbiyalashda rejalarimiz yuqori, asosiysi,
rivojlangan davlatlar qatorida, jahon hamjamiyati saflarida yuksak marralar bizni
kutmoqda...
Trenerlar uchun ayrim tavsiyalar
Jamiyat misli koʻrilmagan darajada oʻzgardi, sanoat rivojlandi, texnologiyalar
takomillashdi, aynan, bu oʻzgarishlar sababli oʻquvchilar ancha ilgarilab ketdi.
Oʻqituvchilar bu “shiddatli toʻlqin”da chetda turish, avtoritar shaklda maʼruza
va topshiriq berish bilan dars oʻtib boʻlmasligini, hayotiy misollar asosida aynan
koʻrsatish va bajartirish asosida koʻnikmalar shakllanadi. Oʻquvchilarga bugun
darslarda mantiqqa asoslangan hayotiy koʻnikmalar nimaligi, uni qanday
egallash kerakligi tushuntirilsa, ishlarimizda ijobiy samaralar koʻrinishi shubhasiz.
Oʻquvchilar o‘zlarining mazkur tadqiqotlarda qatnashuvi nechogʻlik ahamiyatli
ekanligini anglashi muhim. Oʻquvchilar bunda nafaqat oʻz bilimlarini sinab
koʻrishadi, balki yurtimiz nufuzini himoya qilishadi. Ammo bu tuygʻuni boshidan
kechirmagan, oʻz ustida ishlamagan, befarq boʻlgan oʻqituvchilar ham yoʻq
emas. Oʻqituvchining bir soatlik sifatli va mazmunli darsi oʻquvchilar hayotidagi
muhim tub burilish boʻlishi mumkinligini unutmaslik zarur. Trenerlar monitoring
jarayoni ma’lumotlari yordamida barcha oʻqituvchilar faoliyatini qamrab olish
va ular faoliyatiga xolisona baho berish bilan birgalikda, aniqlangan ta’limiy
boʻshliqlar ustida ishlash choralarini belgilashlari lozim:
oʻqituvchilarning ehtiyoji nimada ekanligini oʻrganish, ularning sabab va
omillarini aniqlash;
boʻshliq aniqlangan oʻqituvchilardan muayyan fani boʻyicha qayta
topshiriqlar berilib, maqsadli oʻquvlar tashkil etish va bilim darajasini koʻtarish;
ishlangan topshiriqlar sifatining mantiqiyligi va mezonga mosligini oʻrganish;
malakasi yetarli boʻlmagan oʻqituvchilar hamda yosh mutaxassislar uchun
tajribali ustoz-murabbiylar biriktirish, amaliy yordam koʻrsatishga erishish
mumkin.
Bugungi
oʻqituvchilar
oʻz
oʻquvchilarining
ijodiy
rivojlanishini
142
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
ragʻbatlantirishda muvaffaqiyatli boʻlishlari uchun ham shaxsiy, ham professional
ijodkorlikka ehtiyojlari bor. Shuningdek, ular dars va amaliy jarayonlarni samarali
tashkil qilishda ham koʻmakka muhtoj. Ular oʻzlari oʻrgatayotganlarida bilish zarur
boʻlgan xalqaro talablar hamda biror narsaga yangicha qarash koʻnikmalarini
rivojlantirishga urinayotganlarida aniq tavsiyalar, koʻrsatmalar zarur.
NAZARIY: Nazariy mavzular asosan, oʻqish va til qurilishi boʻyicha mavzular
qamrab olinganligiga eʼtibor berilishi lozim. Oʻtgan darsning taqdimoti uchun
5 daqiqagacha vaqt ajratib mustahkamlab olish ham dars samarasini oshirishi
mumkin.
Nazariy bosqichda trener o‘qituvchilarning bo‘shliqlari yuzasidan
tushuntirishlar ko‘rsatmalar zaruriy bilimlarni berish nazarda tutilgan
Misol uchun, dars yakunida 2 daqiqali oʻtkazilgan mashgʻulot yuzasidan qaysi
murakkab, qaysi tushunarsiz mazmunda 5-6 ta savollardan iborat soʻrovnomalar
olish ham oʻqituvchilar ehtiyojini belgilab beradi. Kelgusi mashgʻulotda bu
jihatlarga urgʻu berib oʻtish muhim sanaladi.
AMALIY ISH: Trenerlar ikki karra masʼuliyatni anglashlari va oʻqituvchilar
tayyorlashda amaliy jihatga urgʻu berishlari tavsiya etiladi. Trener har bir
bosqichda har daqiqasini qadrlar ekan, oʻqituvchilar ham tabiiy holatda, bunga
odatlanadi. Shuning uchun matn tanlashga vaqt koʻp yoʻqotmasligini boshida
uqtirib oʻtishi shart.
Asosiy vazifalari:
matnlar tanlash, topshiriqlar yaratish uchun oʻqituvchilarga badiiy, ilmiy
adabiyotlar, maxsus saytlar, elektron manbalar havolasini taqdim etadi;
ular matnlarni tanlashlari, turli formatlarda topshiriqlar ishlashi va qiyosiy
tahlil qilib chiqishlari, oʻrganlariga mos boʻlishi tushuntiriladi;
matnlar tanlashda topshiriq ishlashga moʻljallangan boʻlishiga eʼtibor
qaratish muhimligi tushuntiriladi;
Matn tanlashda aynan topshiriq mavzusida boʻlishi muhim emas, balki
tanlangan matn mazmunida shu mavzular (yaqinroq) boʻlishi kifoya;
mashgʻulotning oxirlarida ish unumi yakunini hisobga olgan holda, bir nafari
oʻqituvchining ijodiy ishlarini taqdimotini qilishga ulgurishi qolgan oʻqituvchilar
ishining sifatli boʻlishiga olib keladi. Oʻqituvchilarning motivatsiyasini oshirishga,
turli koʻrsatmalar berishga, asosiysi, bu mashgʻulotlarning maqsadi oʻquvchilarni
birgalikda shunday oʻqish, talqin qilish va qarorni toʻgʻri chiqarishga oʻrgatishdan
iborat ekanligini eslatib oʻtishi lozim. Haqiqatdan ham, oʻqituvchilar bunday
amaliy jarayonlarda oʻzlaridagi boʻshliq va kamchiliklarni anglashadi va buning
Do'stlaringiz bilan baham: |
