Ызбекистон Республикаси Олий ва

Fizik 

nurash. 

Haroratning  o„zgarishi  natijasida  tog„  jinslarining 

parchalinishidir. Issiqdan tog„ jinslarining hajmi kengayadi, sovuqda  torayadi.  

Kimyoviy  nurash.  Tog„  jinslari  va  minerallar  suv  hamda    atmosferadagi 

kislorod va karbonat angidrid ta‟sirida o„zgaradi. Bu  o„zgarishga kimyoviy nurash 

deyiladi.  Bu  nurash    vaqtida  erish,  gidroliz,  gidratlanish  va  oksidlanish    hodisalari 

yuz beradi.  

Biologik  nurash.  Tog„  jinslari  va  minerallarning  o„simlik  yoki  hayvonot 

organizmlari  ta‟sirida  o„zgarishi  va  parchalanishiga  biologik  nurash  deyiladi. 

Biologik  nurash  -  tuproq  paydo  bo„lishidagi  nurashning  asosiy  formasidir,  chunki, 

faqat  fizik  va  kimyoviy    nurash  natijasida    hech  qanday  tuproq  paydo  bo„lishi 

mumkin emas.  

Tuproq hosil qiluvchi ona jinslar 

Yer  yuzasida  tog  jinslarining  yemirilishi,  parchalanishi,  o„z  o„rnidan 

qo„zgalishi,  surilish  jarayonlari  ko„p  bo„ladi.  Yer  yuzasidagi  og„irlik kuchi asosan 

yerning  ichki  qismidagi    zichlikning  kattaligiga,  massaning  og„irligiga  va  yer 

yuzasining qanday shakga ega ekanligiga bog„liq.   

 Barcha tuproq paydo qiluvchi yoki ona jinslar kelib chiqishiga ko„ra quyidagi 

guruhlarga bo„linadi. Eluvial, deluvial, proluvial, alluvilial, dengiz yotqiziqlari, ko„l 

yotqiziqlari, muz yotqiziqlari, eol yotqiziqlari va lyoss yotqiziqlari. 

Yer yuzisining quruqlik va asosan  tekislik qismida tarqalgan va tuproq  paydo 

qila oladigan g„ovak holdagi tog„ jinslariga tuproq ona  jinslari deyiladi.