Ызбекистон республикаси олий ва ырта

1 – laboratoriya ishi
Mavzu: Kompyuterning arifmetik asosi va unda
axborotlarning ifodalanishi.
Darsning maqsadi: Sonlarni har xil sonoq sistemalarda ifodalash, sonlarni bir sonoq sistemasidan boshqasiga o’tkazish, turli sanoq sistemalarda arifmetik amallar bajarish va axborotni o’lchov birliklari yordamida ifodalash kabi masalalarni o’rganish.
Identiv o’quv maqsadlari:

1. 
   Kompyuterning arifmetik asosi haqida tushunchaga ega bo’ladi.
   
2. 
   Sonlarni bir sonoq sistemasidan boshqasiga o’tkaza oladi.
   
3. 
   Har xil sanoq sistemalarda sonlar ustida arifmetik amallar bajara oladi.
   
4. 
   Axborot va uning o’lchov birliklari mazmunini ayta oladi.
   

Kerakli jihoz va materiallar: Ma’ruza matnlari, har xil adabiyotlar, ma’ruza daftarlari.
Ishni bajarish tartibi:
1 – topshiriq. Quyidagi bandlarda berilgan amallarni bajaring:
a) O’nlik sanoq sistemasida berilgan abc, bc, ad, ab, cd sonlarni ikkilik va sakkizlik sanoq sistemasida ifodalang.
b) Sakkizlik sanoq sistemasidagi abc sonni ikkilik va o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazing.
v) Ikkilik sanoq sistemasidagi eflm,ne sonni o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazing.
g) d,a+ b,d; a,b*b,c amallarni sakkizlik sanoq sistemasida bajaring.
d) efr,lm+ nlef,r; elmr,n*efr,nl amallarni ikkilik sanoq sistemasida bajarib, natijani o’nlik sanoq sistemasiga o’tkazing.
Eslatma: Topshiriqlarda ishtirok etayotgan o’zgaruvchilar variantlar bo’yicha quyidagi jadvaldan olinadi: (Variant nomerlari talabaning guruh jurnalidagi tartib raqamiga mos qilib olish tavsiya etiladi)

Variant nomeri	A	b	s	d	e	f	r	l	m	n
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25	1 5 2 7 3 5 4 7 4 3 4 1 4 7 6 4 3 2 5 7 3 4 6 2 1	5 2 6 3 1 4 3 2 1 5 6 4 1 2 3 6 2 1 3 4 5 2 1 2 5	3 2 1 6 5 3 2 4 7 1 2 3 4 5 6 7 3 2 1 5 4 6 7 3 2	4 5 7 4 5 3 6 2 1 3 1 2 5 6 4 7 2 1 3 4 5 6 7 2 3	1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1	1 1 1 1 0 0 0 0 1 1 0 1 0 1 1 0 0 1 0 1 0 1 0 1 1	0 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 1 0 0 0 1 1 1 1	0 0 0 1 1 0 0 1 1 1 0 0 1 0 1 0 1 0 1 1 1 0 0 0 0	1 0 0 0 1 1 1 0 0 0 1 1 1 0 0 1 0 1 1 0 0 1 1 1 1	1 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 1 1 1 1 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0

2 – topshiriq. Axborotni o’lchov birliklari yordamida ifodalashni mustahkamlash uchun quyidagi masalalarni eching:
a) O’zingiz haqingizdagi ma’lumot (ism, familiya, manzilgoh)qancha bit, bayt, kilobayt, megabayt va gigabayt bo’lishini hisoblang.
b) Agar 30 + a sahifali kitobning har bir sahifasi 30 ta satr va har bir satrida 65 tadan belgi mavjud bo’lsa, kitobdagi jami belgilar necha bit, bayt, kilobayt, megabayt va gigabaytlardan iborat bo’lishini hisoblang. Bu erda a – talabaning guruh jurnalidagi tartib raqami.


Tekshirish uchun savollar:

1. 
   Sanoq sistemalar qanday turlarga bo’linadi va ularning farqi?
   
2. 
   Sanoq sistemasi asosi nima?
   
3. 
   O’nlik sanoq sistemasidan ixtiyoriy sanoq sistemasiga qanday o’tiladi?
   
4. 
   Ixtiyoriy sanoq sistemadan o’nlik sanoq sistemaga qanday o’tiladi?
   
5. 
   O’nlik sanoq sistemadagi aralash kasr sonlarni qanday ixtiyoriy sanoq sistemaga o’tkaziladi?
   
6. 
   Triada va tetrada nima?
   
7. 
   Axborot nima va uning qanday o’lchov birliklari bor?
   
8. 
   Axborotning o’lchov birliklari orasidagi farqlarni taqqoslang?
   
9. 
   Axborotning muhim sifatlari qaysilar?
   
10. 
    Axborot kompyuterda qanday ifodalanadi?
    

Adabiyotlar:

1. 
   A. Sattorov, B. Qurmonboev «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari», Toshkent: «O’qituvchi», 1996 yil.
   
2. 
   A. A. Abduqodirov, F. N. Fozilov, T. N. Umurzoqov «Hisoblash matematikasi va programmalash», Toshkent: «O’qituvchi», 1989 yil.
   
3. 
   A. A. Abduqodirov «Hisoblash matematikasi va dasturlashdan laboratoriya ishlari», Toshkent: «O’qituvchi», 1993 yil.
   
4. 
   T. X. Xolmatov, N. I. Taylaqov «Amaliy matematika, dasturlash va kompyuterning dasturiy ta’minoti», Toshkent: «Mehnat», 2000 yil.
   

3-mavzu: Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar arxitekturasi
va texnik ta’minoti
Ajratilgan vaqt - 2 soat.