Ызбекистон Республикаси Олий ва Ырта Махсус


Замонавий техникада механизмларни ишлатилиши



Download 0,55 Mb.
bet5/53
Sana21.04.2022
Hajmi0,55 Mb.
#571174
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   53
Bog'liq
тбичж. янги маъруза

Замонавий техникада механизмларни ишлатилиши.Замонавий техникада хар хил турдаги механизмлар ишлатилади, пойабзал машиналарида асосан - ричагли ва кулачокли механизмлар ишлатилади.
Кривошип-ползунли механизм (1,а расм) айлана щаракатни илгариланма-=айтма щаракатга айлантиради. Механизм кетма-кет бирлаштирилган щаракатланувчан звенолар - кривошип 1, шатун 2 ва ползун 3 лардан, хамда =ыз\алмас звено - таянч 4 дан иборат.
Кривошип деб =ыз\алмас ы= атрофида тыла айланадиган звенога айтилади. Шатун деб таянч билан бо\ланмаган ва айланувчи кинематик жуфтлик хосил килувчи звенога айтилади. Ползун деб =ыз\алмас йыналтирувчиларда илгариланма-=айтма щаракат =илувчи звенога айтилади. Кривошип 1 А ыки атрофида айланиб шатун 2 ор=али ползун 3 ни таянч йыналтирувчиси 4 ичида илгариланма-=айтма щаракатлантиради. Шатун 2 кривошип 1 ва ползун 3 билан В ва С ну=таларда айланувчан кинематик жуфтлик щосил =илади.
Механизмнинг етакловчи звеноси былиб кривошип щисобланади. Етакловчи звенони - айланиш йыналишини кырсатувчи стрелка ва бурчак тезлигини - w индекси билан белгиланади. Етакланувчи звено щаракати тавсифини хам стрелка билан белгиланади.
Кривошип-коромислоли механизм (3,б расм) айланма щаракатни тебраниш щаракатига айлантиради. механизм кривошип 1, шатун 2, =ыз\алмас ы= атрофида тебраниб щаракат килувчи коромисло 3 ва таянч 4 дан иборат. Кривошип 1 А ы=и атрофида айланиб коромисло 3 га Д ы=и атрофида тебранма щаракат узатади.
Кырсатилган механизмларда кривошип шу вазифани бажарувчи эксцентрик билан алмаштирилиши мумкин. Эксцентрик бу - айланиш ы=и геометрик ы=ига ты\ри келмайдиган юмалок цилиндрик шаклдаги звенодир. Шунга ыхшаш механизм ишлаганда эксценетрик 1 (1,в расм) устун 4 ни А ы=и атрофида айланганда шатун 2 ор=али коромисло 3 ни Д ы=и атрофида тебранма щаракатлантиради. Айланиш ы=и А ва эксцентрикни геометрик ы=и В орасидаги масофа эксцентриситет дейилади.
Кулисали тош деб щаракатланувчан йуналтирувчи ичида илгариланма-=айтма щаракат =илувчи звенога айтилади. Кулиса деб щаракатланувчан йыналтирувчига айтилади. Кулиса ты\ри чизи= ёки эгри чизи= ыйи=ли былиши мумкин.
Машиналарда звеноларни, кыпро= =исми бир хил щаракатланади. Хар доим уларни бир ном билан номлаш ты\ри келмайди (масалан, коромисло). Кыпинча ричаг, балдо=, туртгич ва бош=а терминлар ишлатилади.
Пойабзал машиналарида етакланувчи звеноларга щаракат узатувчи кулачокли механизмлар кенг =ылланилади. Асосан улар кулачокни айланма щаракатини машинани ишчи органларига даврий щаракатга айлантиради. Кулачокли механизмларни бош=алардан фар=и амалиётда ихтиёрий щаракат олса былади, керак былса етакланувчи звенони керакли давомийлигида тыхтатиб щаракатлантирса былади.
Ясси дискли кулачокли механизм (2,а расм) етакловчи звено кулачок 1дан ва иккита етакланувчи звено - туртгич 2 ва ричаг 5 дан иборат. Ричаг 5 учида ишкаланишни камайтирадиган ва ричаг 5 щаракати характерига таъсир кырсатмайдиган ролик 4 ырнатилган. Пружиналар 3 ва 6 туртгич 2 ва ричаг 5 ни щаракат характери кулачок 1 профилига бо\ли=. А ва Б ы=лар таянч7да жойлашган.
Дискли ыйи= кулачок механизмнинг ыйи\ида (4,б расм) туртгич 3 ва ричаг 5 учида =отирилган ролик 2 ва 4лар жойлашган. Кулачок 1ни А ы=и атрофида айланганда туртгич 3 таянч 6 йыналтирувчисида чап ва унга кычади, ричаг 5 эса В ы=и атрофида тебранади. Хамма щаракат кулачок 1 ыйи\идан узатилади, шунинг учун пружинага эхтиёж былмайди.
Барабанли ыйи=ли кулачок 1 (2,в расм) таянч 3 ларда ырнатилган вал 2 да =отирилган. Кулачок 1 ыйи\ига ричаг 5 учида =отирилган ролик 4 ырнатилган. Кулачок 1 айланганда ричаг 5 таянч 3да жойлашган А ы=и атрофида тебранма щаракат =илади. 2 г ва д расмларда ясси кулачок 1 ни эни быйича илгариланма-=айтма щаракатини туртгич 2 ни быйи быйича кычишга айлантирадиган кулачокли механизмлар кырсатилган. Занжирли узатмаларни афзалликларига тасмали узатмага нисбатан сирпаниши бымаслиги, кенглиги быйича компактлиги, валларга юкланишлар кичиклигини киритиш мумкин. Занжирли узатмаларни камчиликларига шарнирларни ейилиши щисобига занжирни узайиб кетиши, бунинг натижасида равон ишламаслиги, иш пайтида шов=ин былиши ва ишлатиш давомида доим =аров кераклиги киради.
Тишли узатмалар бир-бири билан илашувчи икки ёки бир-неча тишли \илдираклардан иборат. Бир \илдирак тишларини иккинчи \илдирак тишларига босим щисобига буралиш етакловчи тишли \илдиракдан етакланувчи \илдиракка ытади. Тишли \илдиракни кичигини шестерня, каттасини эса - \илдирак дейилади. Буралиш щаракати узатилатган валларнинг укларини бир-бирига нисбатан геометрик жойланишига =араб цилиндрик, конуссимон ва винтли узатмалар былади.
Цилиндрсимон узатмалар билан геометрик уклари параллел жойлашган валларни бирлаштирилади. Бундай узатмалар ташки (4,а расм) ва ички (4,б расм) илашмали булиши мумкин.
Конуссимон узатмалар билан (4,в расм) геометрик уклари кесишган валларни бирлаштирилади, фазода валлар эса винтли узатмалар билан бирлаштирилади. Тишларни шаклига =араб ты\ри ва кия тишли, хамда эгричизи= тишли узатмаларга былинади. Тишли узатмани бир турига рейкали узатма хам (4 д расм) киради. Бу узатма \илдиракнинг буралиш щаракатини рейканинг илгариланма-кайтма ёки аксинча щаракатга айлантириб берувчи илашмали шестерня ва рейкадан иборат.
Конструктив ишлатилишига =араб тишли узатмалар очик ёки ёпик (узатмани чанг ва бош=а губорлардан асровчи корпусда) булиши мумкин. Тишли узатмани хар бир тури кинематик схемада шартли белгиларга эга.
Тишли узатмалар хамма механик узатмалар ичида энг куп кулланилади, чунки улар бир катор афзалликларга эга. улардан мухимлари узатмани компактлиги, ФИК ю=орилиги, узатишлар сони доимийлиги, узок ишлаши ваишда иончлилиги, ихтиёрий =увват ва тезликда узатиши, хизмат кырсатиш соддалигидир. Тишли узатмаларнинг асосий камчилиги тайёрлаш мураккаблиги, хамда ноани= тайёрланганда ва катта тезликларда шовкин чи=ариши.
Червякли узатмалар (4,е расм) червяк номини олган винтдан ва у билан илашувчи кия тишли \илдираклар турига кирувчи червякли \илдиракдан иборат. Червякли узатма геометрик уклари бир-бири билан фазода ___________ валлар орасида буралишни узатади. Лекин винтли узатмага караганда червяк ва червякли \илдирак тишлари орасида купрок илашиш былади, шунинг натижасида текис юради ва узок ва=т ишлайди.
Тишлар сонига =араб червяклар бир, икки киримли ва х.к. булиши мумкин. Бир киримли червяк бир буралишда червякли \илдиракни битта тишга айлантиради, икки киримли - икки тишга ва х.к. Червякли узатма кичик былса хам етакловчи валнинг буралишини 100 ва ундан ортик маротаба камайтириши мумкин. Бу эса тишли \илдиракларни асосий афзаллиги щисобланади.
Червякли узатмани камчилиги червяк ва червякли \илдирак орасидаги ишкаланишга узатилаётган =увватни куп микдори йуколишидир, бунинг натижасида ФИК нисбатан пасаяди ва узатма кизиб кетади. Ёпик корпусда урнатилган ва етакловчи звено буралиш частотасини камайтирадиган тишли ва червякли узатмаларни редуктор деб аталади.
Буралиш щаракатини узатиш механизмлари конструкциясига вал, ук, подшипник ва бош=алар киради.
Валлар буралиш моментини узатиш учунва валлар билан биргаликда бураладиган машина деталларини ушлаш учун ишлатилади. Конструкцияси быйича валлар ты\ри (5,а расм), тирсакли (5,б расм) ва шарнирли (5,в расм) былади. Шарнирли валлар буралиш моментини узатиш учун ишлатилади ва уларда узатиш деталлари котирилмайди.
Уклар факат айланувчи деталларни ушлаш учун ишлатилади ва валларга караганда буровчи моментни узатмайди. Уклар =ыз\алмас ва кузгалувчан булиши мумкин.
Подшипниклар бу - айланувчи вал ва деталлар котирилган укларни ушлайдиган, хамда уларга таъсир килаётган юкланишларни кабул =иладиган таянчлардир. Ишкаланиш турига =араб сирпаниш ва думалаш подшипникларига былинади.
Сирпаниш подшипниклари корпус ва унда урнатилган ук ёки вал таянадиган вкладишлардан иборат. Сирпаниш подшипниклари ажралувчан ва ажралмас булиши мумкин. Ажралувчан подшипник корпуси асос 4 (5,г расм) ва корпус асосига болт ёки шпилька ор=али котириладиган =оп=о= 3дан иборат. Ажралувчан подшипник асосан иккита ю=ориги 2 ва пастки 1 вкладишдан иборат. Улар ишкаланиш коэффициенти катта булмаган материалдан тайёрланади.
Ажралувчан подшипниклар урнатиш кулайлигидан таш=ари вкладиш ва валнинг таянч юзаси орасида хосил булувчи ораликни корпус асоси ва копкоги якинлашиши щисобига компенсацияланади.
Ажралмас сирпаниш подшипниклари корпус ва втулка куринишида тайёрланадиган ва подшипник корпусига прессланадиган вкладишдан иборат. Ажралмас подшипниклар ажралувчи подшипниклардан конструкцияси быйича соддарок ва арзонрок, лекин улар вал ва укларни урнатилишини кийинлаштиради.
Думалаш подшипниклари ташки 1 (5,д расм) ва ички 3 халкалардан иборат былган тайёр узелдир. Халкалар орасида тебраниш жисмлари - шарик 2 ёки ролик 5 (5,е расм) урнатилган. Иш давомида шарик (ёки ролик)лар халкадаги юриш йулакчаларида думалайди. Халканинг биттаси машинада кухгалмас урнатилган. шариклар ва роликлар орасида сепаратор 4 (5,д расм) ёрдамида ани= масофа ушлаб турилади.
Думалаш подшипниклари нисбатан ейилишга чидамли, уларда сирпаниш подшипникларга нисбатан ишкаланишга =увватнийуколиши анча камрок. Бундан таш=ари улар кушимча мослашувсиз хар хил тезликда ишлайди, куп микдорда ёг ва мураккаб каровни талаб килмайди.

Download 0,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   53




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish