Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги


Mustahkamlash uchun savolllar



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/25
Sana15.05.2021
Hajmi0,8 Mb.
#64313
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   25
Mustahkamlash uchun savolllar: 

1.  Adabiy me`yor haqida ma`lumot bering. 

2.  Adabiy me`yorning turlari va ulardan foydalanish haqida gapiring. 

3.  Til normasi (me`yori) va nutq me`yori deganda nimani tushunasiz? 

O`zbek 

adabiy 


tili 

normalari

 

 

Og`zaki 



adabiy  

til normasi 

 

Leksik-semantik 



normalar 

 

Yozma 



adabiy 

nutq normalari 

 

Orfoepik 



normalar 

 

Aksengol



ogik 

normala


 

Fonetik 



normalar 

 

Morfologik normalar 



 

Sintaktik normalar 

 

So`z 


yasash 

normalari 

 

Stilistik normalar 



 

Orofepi


normal


ar 

 

Grafik 



normala

 



Punktua

tsion 


normala

 




    Nazorat savollari: 

1.  Nutq      ma`daniyati      deganda  nimani  tushunasiz  va  u  jamiyat  hayotida  qanday  rol 

o`ynaydi? 

2.  Nutq madaniyatiga ajdodlarimiz qanday munosabatda bo`lgan va hozirgi kunda unga 

qanday ahamiyat berilmoqda? 

3.  Nutq  madaniyati  va adabiy me`yor o`rtasida qanday aloqa bor? 

4.  Adabiy me`yor deganda nimani tushunasiz? 

5.  Adabiy me`yorning tuzilishi qanday? 

 

Mavzu: Ta`lim jarayonida nutq madaniyati masalalari. Yozma nutq 

madaniyati. 

Reja. 


1.  Og`zaki nutq va unga qo`yiladigan talablar. 

2.  Yozma nutq va unga qo’yiladigan talablar 

3. 

Xulosa 


Fikrni io’odalash usuliga ko`ra nutq ikki xildir:       A). Og`zaki nutq;  

B). Yozma nutq; 

Og`zaki nutq bilan  yozma  nutq o`zaro  ma`lum  darajada  farqlanadi.  Bular  tubandagicha: 

og`zaki nutq yozma nutqqa qaragarda, juda qadimiydir. Og`zaki nutqni eshitamiz, yozma nutqni 

esa  ko`ramiz,  o`qiympz,  Og`zaki  nutq  formal  ko`rsatkichga  ega  emas,  yozma  nutqning  formal 

belgilari  juda  ko`p  va  rang-barangdir.  Og`zaki  nutqda  intonatsiya  xizmat  qilsa,  yozma  nutqda 

tinish belgilaridan foydalaniladi.  

Yozma  ish  turlarini  tubandagicha  tiplarga  ajratish  mumkin.  Yordamchi 

xarakterdagi 

yozma  ishlar  asosiy  yozma  ishlar  uchun  asos  bo`lib  xizmat  qiladi.  Yordamchi 

xarakterdagi yozma ishlar ko`pincha badiiy asarlar matnini o`rganish bilan bog`liq 

holda  o`tkaziladi.  Bunday  yozma  ishlarning  asosiy  maqsadi  talabalarning  nutqini 

o`stirishga, kitob ustida mustaqil ishlashga qaratilgan bo`ladi. 

Bunday  yozma  ishlar  asosiy  yozma  ishlar  uchun  zarur  materiallar  tanlash, 

matndan  muhim  o’aktlar,  misollar  keltirish,  fikrni  reja  asosida  sistemali  yoritish, 

tezis, konspekt tuzish kabi malakalarni egallashga yordam beradi. 

 

 

LUG`AT   USTIDA   ISHLASH. 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Yozma  ish тurlari 



Yordamchi 

xarakterdagi  йозма 

ishlar 

Asosiy 


yozma ishlar 

Lug’at ustida ishlash 

Turli ko’chirib yozishlar 

Diktant 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Lug`at  ustida  ishlash  yozma  nutqni  o`stirishning  boshlang`ich  nuqtasidir.  Lug`at 

sostavidagi  so`zlar  grammatik  qonuniyatlar  asosida  o`zaro  birikib,  ma`lum  kommunikativ 

funktsiyani bajaradi. Lug`at boyligi qanchalik yaxshi o`zlashtirilsa, kishining og`zaki va  yozma 

nutqi  shunchalik  boy  bo`ladi.  Turli  ko`chirib  yozuvlar  yozma  nutq  malakasini  hosil  qilishning 

bir vositasi bo`lib, yozuv texnikasini puxta egallashga va yozma ishlarning mazmunli bo`lishiga, 

badiiy uslubni aniqlashga muhim yordam beradi. Ko`chirib yozuvlar, asosan, tubandagilar: 

1. 

Badiiy asarlardai peyzaj va portret tasvirini ko`chirib yozish. 



2. 

Asar 


qatnashchilari 

nutqidan 

monologlar 

tayyorlash 

maqsadida ko`chirish. 

3. Yodlash, deklamatsiya kilish uchun she’rlar yoki undan parchalar ko`chirish. 

Dialoglarni  o`zlashtirma  gaplarga  aylantirib  yozish,  badiiy  asarlardagi  dialoglarni 

ko`chirish  va  ularni  o`zlashtirma  gaplarga  aylantirib  yozish,    bog`lanishli  yozma  nutqni 

o`stirishga  katta  yordam  beradi.  Bunday  mashq  ijodiy  fikrlashga,  savodli  va  ixcham  jumlalar 

tuzishga    yordam beradi. 

Syujetli she`riy asarlarning mazmunini hikoyaga aylantirib yozish. 

Ko`pgina  syujetli  she`riy  asarlar  mazmunini  xotirada  saqlab  qolish  uchun  ularning 

mazmunini  nasrga  aylantirib  yozish  ham  muhim  ahamiyatga  egadir.  Bu  yozma  nutq  sohasida 

o`ziga  xos  ijodiy  mashq  hisoblanadi.  Masalan,  A.Navoiyning  «Yolg`onchi»  she`riy  masali 

mazmunini nasriy yo`l bilan yozish mumkin. 

Savollarga  javob  yozish  o`quvchini  bayon  va  insho  yozishga  tayyorlaydi,  badiiy  asar 

mazmunini  chuqur  o`zlashtirishga,  ularni  analiz  qila  olish  qobiliyatining  takomillashishiga 

yordam beradi. Savollarga mumkin qadar sitatalar bilan javob yozish, savolning talabidan kelib 

chiqib, g`oyat muhim bo`lgan masalalarga diqqat qilish lozim. 

Matn mazmunini qisqartirib, yozish kishidan ancha chuqur o’ikrlashni, ma`lum darajada 

malaka va tajribani talab qiladi qisqartirib yozish uchun katta hajmli badiiy asarlar tanlanadi va 

tubandagilarga e`tibor berish talab qilinadi: 

 

1.Avvalo, asar to`liq o`qib chiqiladi. 



 

2.G`oyat ahamiyatli o`rinlari  belgilab olinadi  va  homaki reja tuziladi. 




3. 

 Reja 


asosida 

asar 


mazmuni 

qisqartirib 

yoziladi: 

Matn  mazmunini  kengaytirib  yozish  ham  ijodiy  yozma    ish  turlaridan  biridir.  Shu  bilan  bir 

qatorda, xalq maqollari mazmunini kengaytirib yoki uni biror matnga bog`lab yozish eng yaxshi 

usullardandir. 

Diktant o`quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o`stirishda muhim ahamiyatga egadir. 

Diktant yozish og`zaki nutqini yozma nutqqa ko`chirishning o`ziga xos turidir. 

Bayon-  yozma  ishlarning  asosiy  turlaridan  biri  bo`lib,  o`quvchining  nutq  malakasini 

takomillashtirishga yordam beradi. Bayon yozishda yozma nutqni o`stirish bilan birga, matnning 

g`oyaviy, ta`lim-tarbiyaviy, ma`rifiy tomoniga jiddiy ahamiyat beriladi. 

Insho  mustaqil  yoritilgan  o`ziga  xos  ijodiy  asar  bo`lib,  yozma  nutqni  rivojlantirishning 

eng asosiy vositalaridan hisoblanadi. 

Inshoning  barcha  turlari  ta`limiy  maqsadni  ko`zda  tutgani  holda,  talabalarning  nutqini 

o`stirishda muhim ahamiyat kasb etadi. 

Yozma  nutq  og`zaki  nutqdan  quyidagi  xususiyatlari  bilan  ajralib  turadi:  nutqni 

yozayotganda  muallif  vaqt  jihatdan  bemalol  fikrlash  imkoniyatiga  ega  bo`ladi.  U  o`z  nutqi 

qismlarini  va  butun  nutqni  qayta-qayta  tahrir  qilishi.  O’ikr  uchun  eng  mos  imkoniyatlarni 

tanlashi,  gap  tuzilishini  qulaylashtirishi  mumkin.  Shuning  uchun  ham  yozma  nutq  og`zaki 

nutqdan ravondir.  

 


Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   25




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish