Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

 

---

 
140 
13.4. Logistik xarajatlar va ularni qisqartirish yo‘llari 
 
Logistika  sohasida  nazariy  va metodologik yutuqlar juda muhimdir, material 
oqimlari  xarakatlanishi  samaradorligini  baholashning  asosiy  joylarini  qidirish 
muhim  vazifa  bo‘ladi.  Logistik  sohasidagi  olimlar  logistik  tizim  samaradorligini 
baholashning  barcha  o‘zgaruvchilar, barcha vaziyatlar va barcha ehtimol bo‘lgan 
ssenariyalarni  hisobga  olishga  qodir  universal  butun  logistik  tizimni  barcha 
o‘zgaruvchilar,  vaziyatlar  va  ssenariyalarni  hisobga  olish bilan bog‘lashi mumkin 
bo‘lgan  bitta  mezon  mavjud  –  bu  foydadir.  Agar  material  oqimi 
xarakterlanishining  zanjirchasi  qurilsa  uni  foyda  oluvchi  firmalar  ishtirok etadilar. 
Bu  firmalar  irodali  qaror  bilan  tashkil qilinmaydilar ularni tashkil qilinishi vujudga 
kelgan  iqtisodiy  vaziyatdan  kelib  chiqadi.  Har  bir  logistik  operatsiyaga  logistik 
tizimning  aniq  bo‘g‘inlari  olib  boruvchi  belgilangan  xarajatlar  mos  keladi.  Agar 
logistik  tizim  bo‘g‘inlari  tovar  ishlab  chiqaruvchi  firmaning  tartibga  kirmaslari, 
unda  ular  uchun  sheriklarning  logistik  tizimi  bo‘g‘inlari  xarajatlari  vositachilik 
xizmatlari  uchun  haq  to‘lash  sifatida  yangi  tanish,  ortirish,  tushurish,  omborga 
joylashtirish, saqlash, jo‘natish uchun narxlar (tariflar) bo‘ladi. 
Xarajatlarni  tasniflash  asosiga  logistik  operatsiyalarni  tasniflash  tamoyili 
qo‘yilishi mumkin. U yoki bu xarajatlar yoki xarajatlar garuhlarini ajratilishi logistik 
tizim, 
boshqaruv 
vazifalari 
va 
logistik 
zanjirlar 
va 
kanallardagi 
muvoffiqlashtirishning  ko‘rinishiga  bog‘liqdir.  Ta’minot  (yuklarni  qayta  ishlash, 
moddiy  resurslarni  tashish  va  xarid  qilishga  xarajatlar),  ishlab  chiqarish  (tayyor 
mahsulotlarni  ishlab  chiqarishga  xarajatlar)  va  o‘tkazish  (buyurtmalar,  zaxiralarni 
boshqarish,  omborga joylashtirish, tashishga xarajatlar) tarmog‘i uchastkalaridagi 
majmuaviy  logistik  operatsiyalarga  tegishli  xarajatlarni  yiriklashtirilgan  holda 
ajratish  mumkin.  Bu  xarajatlarni  axborotli  -  kompyuterli  qo‘llab  quvvatlash  va 
bazisli  logistik  faolligini  amalga  oshirishdagi  moliyaviy  operatsiyalarga  xarajatlar 
bilan  to‘ldirish  zarur.  Barcha  xarajatlarning  logistik  ma’muriy  boshqarish 
xarajatlarini  hisobga  olinishiga  ega  summasi  ko‘rib  chiqilayotgan  logistik tizimda