Ызбекистон Республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

15. 4. Yer usti issiqlik quvurlari 
1. Yer usti issiqlik quvurlari xadida ma`lumotlar.  
2.  Yer  usti  issiqlik  quvurlarini  boshqa  turdagi  muhandislik  kommunikatsillari  bilan 
kesishganda, olib o`tish yo`llari. 
3.  Quvurlar va armaturalar. 
1. Yer usti issiqlik quvurlari xaqida ma`lumotlar. 
Yer  usti  issiqlik  quvurlari  alohida  turuvchi  tayanchlar  (past  va  baland) 
machtalar,  estakadalarda  yotqiziladi.  Tayanch  va  machtalar  odatda  temir      betondan 
yoki temirdan "T" va "P" shaklida tayyorlanadi. 
Agar  quvurlar  past  tayanchlarda  o`rnatilgan  bo`lsa,  u  holda  quvur  eng  pastki 
yuzasi bilan yer yuzasi orasidagi masofa 0,35 m, agar quvurlar kengligi 1,5 m gacha 
bo`lsa, 0,5 m dan kam bo`lmasligi, agar quvurlar kengligi 1,5 m dan yuqori bo`lsa, 1 
m dan kam bo`lmasligi kerak.  
Quvurlarni  estakadada  yotqizish  ancha  qimmatta  tushadi.  Shuning  uchun  bu 
tizimni  quvuvlar  soni  5—6  tadan  kam  bo`magan  xolatlarda  ishlatish  maqsadga 
muvofiqdir. 
Quvurlarni  osilib  turuvchi  konstruktsiyalarda  yotqizish    maqsadga  muvofiq. 
Chunki bunda machta orasidagi masafani ancha uzaytirish mumkin bo`lishi iqtisodiy 
tejash imkonini beradi. Shu bilan birga temir sarfini iqtisod qilish imkonini beradi. 
Issiqlik  tarmog`i  jihozlariga  xizmat  qilish  uchun  (zadvijka,  salnikli 
kompensator va x. k.) narvoni bor maxsus maydon hosil qilinib maydon to`siq bilan 

---

 
149 
o`raladi. Bu  jihozlar  quvur  izolyatsiyasi bilan  yer  yuzasi  orasidagi  masofa  2,5  m  va 
undan  ortiq  bo`lganda  statsionar  (qimirlamaydigan),  undan  kichik  bo`lganda  esa 
jildiriladigan qilib yasaladi. 
Past  tayanchda  yotqizilgan  quvurlarning  jihozlari  o`rnatilgan  yerlarda  esa  yer 
betonlangan  bo`lib,  jihoz  esa  metal  qurilma  bilan  o`ralgan  bo`lishi  kerak.  Bunday 
qurilma jihozlari qor va yomg`irlar ta`siridan saqlanishi kerak. 
2. Yer usti issiqlik quvurlarini boshqa turdagi muqandislik kommunikatsiyalari bilai 
kesishganda olib o`tish yo`llari. 
Issiqlik  tarmog`i  quvurlari  boshqa  turdagi  muhandislik  kommunikatsiyalari 
bilan (sovuq suv tarmog`i, kanalizatsiya quvuri, gaz quvurlari, elektr kabellari) temir 
va avtomobil yo`llari, tramvay yo`llari, daryo, jarliklar, qurilish konsgruktsiyalari va 
boshqa  turdagi  inshootlar  bilan  kesishganda  barcha  turdagi  muhandislik 
kommunikatsiyalarini  yaxshi  ishlashini  ta`minlaydigan  maxsus  konstruktsiyalar 
ishlatiladi. 
Issiqlik quvurini yer ostidan maxsus g`ilofda o`tkaziladi. Avtomibil, temir yo`l, 
tramvay yo`llaridan kesib o`ttanda, yer osti o`tib bo`lmas kanallaridan foydalaniladi. 
(agar ishni ochiq usulda amalga oshirish mumkin bo`lsa ). 
Kesishish  masofasi  5,0  m  kam  bo`lganda  ochiq  usulda  ishlash  iqtisodiy 
jihatdan  maqsadga  muvofiq  bo`lmaganda,  po`latdan  yasalgan  quvurlar  g`iloflaridan 
foydalaniladi. Qolgan hamma xolatlarda kanallar ishlatiladi. 
 Daryolar,  jarliklar,  ochiq  suv  xavzalaridan  kesib  o`tganda  esa  iloji  boricha 
mavjud  bo`lgan  avtomobil  yoki  temir  yo`l  ko`priklari  orqali  olib  o`tish  maqsadga 
muvofiqdir. Agar ko`priklar bo`lmasa, yer ustidan osilib turuvchi konstruktsiyalarda 
olib  o`tiladi.  Elektrli  temir  yo`llardan  o`tganda  quvurlar  elektr  osilib  turgan 
tayanchlardan  yuqoridan  o`tib,  elektrdan  ximoyalovchi  maxsus  qoplama  bilan 
qoplanadi.  Quvurlarni  daryolar,  ochiq  suv  xavzalaridan,  suv  osti  tunellari  va 
dyukerlar orqali olib o`tiladi. 
Suv  osti  tuneli  po`lat  listlardan  aylana  shaklida  tayyorlanadi,  hamda 
payvandlab ulanadi, va maxsus qabariq qattiqliklar bilan jihozlanadi. Bunday tunellar 
ko`p  turdagi  muhandislik  jihozlarida  qo`llaniladi.  Dyukerlar  esa  quvurlar  soni  bir 
ikkita  bo`lganda  va  uzun  bo`lmagan  suv  osti  o`tishida  ishlatiladi.  Tunel  va 
dyukerlarni  suv  ostida  ushlab  turish  uchun  ularga  cho`yandan  yoki  temir  betondan 
tayyorlangan yarim aylana konstruktsiyalar bilan o`rab qo`yiladi.