Ызбекистон республикаси +ишло+ ва сув хыжалиги вазирлиги

         Material  va  asbob-anjomlar:  chinni  havoncha,  o‘lchov  kolbasi,  kimyoviy 

stakan, shisha tayoqcha, chinni tigel, eksikator, analitik tarozi. 

Savollar 

1.Fosforli o`g`it turlarini aytib bering? 

2.Tahlilda qanday reaktivlardan foydalanilgan? 

 

 

14 - LABORATORIYA ISHI 

Kaliyli o‘gitlar tarkibidagi kaliy miqdorini Tartrat usulida 

 aniqlash 

Tahlilning  mohiyati.  O‘gitlar  tarkibidagi  kaliy  natriy  bitartrat-NaHC

4

H

4

O

6

 

ta’sirida qiyin eriydigan tuz-KHC

4

H

4

O

6 

ni hosil qiladi: 

NaHC

4

H

4

O

6 

+ KCl = KHC

4

H

4

O

6

 +NaCl 

       Kaliyni  bo`lash  uchun  sarflanmagan  natriy  bitartrat  ishqor  bilan  titrlanadi. 

Natriy bitartratning boshlangich va qoldiq miqdorlari orasidagi farq asosida kaliyni 

bo`lash  uchun  sarflangan  miqdori  aniqlanadi,  qaysiki,  o‘git  eritmasidagi  kaliy 

miqdoriga ekvivalent bo‘ladi. 

      Ishning  borishi.  Kimyoviy  stakanga  olingan  10  g  o‘git  tortimi  ustiga  80  ml 

distillangan suv quyiladi va shisha tayoqcha bilan yaxshilab aralashtiriladi hamda 

100 ml sigimli o‘lchov kolbasiga filtrlab o‘tkaziladi. Ctakan 1-2 marta chayiladi va 

chayindi ham filtrdan o‘tkaziladi va o‘lchov chizi`igacha distillangan suv quyiladi. 

      O‘lchov kolbasidan pipetka yordamida 2 ml eritma 100-150 ml sigimli o‘lchov 

kolbasiga  olinadi,  ustiga  0,33  n  li  natriy  bitartrat  eritmasidan  quyib,  shisha 

tayoqcha bilan 15-20 daqiqa davomida aralashtiriladi. Hosil bo‘lgan kaliy bitartrat 

---

 

cho‘kmasi  filtrlanadi.  5  ml  filtrat  stakanga  olinadi,  ustiga  2  tomchi  fenolftalein 

tomizib, 0,1 n li ishqor bilan och pushti ranga o‘tguncha titrlanadi.  

        Tahlil natijalari quyidagi formula asosida hisoblab topiladi:  

X

%

 = (a-v · 4,4) · 0,1 · 0,047 · 100 / T ;       bu erda: 

        X - o‘git tarkibidagi kaliy miqdori, %;  a - 2 ml o‘git eritmasiga quyilgan, 0,1 

n  ga  aylantirilgan  natriy  bitartrat  miqdori  (20·0,33=6,6);  v  -  natriy  bitartratning 

ortiqcha  miqdorini  titrlash  uchun  sarflangan  0,1  n  li  ishqor  eritmasi,  ml;  4,4  - 

titrlash natijalarini eritmaning hajmiga nisbatan olish soni (2 ml o‘qit eritmasi + 20 

ml 0,33 n li bitartrat = 22 ml; titrlash uchun 5 ml filtrat olingan; 22 : 5 = 4,4); T - 

o‘git  tortimi,  g;    0,1-ishqorning  normalligi;    0,047  -  uning  1  mg·ekv  iga  mos 

keladigan K

2

O miqdori, g;  100 - natijalarni %da ifodalash soni. 

 

Hisoblashda  20  ml  0,33  n  li  natriy  bitartrat  eritmasi  uning  66  ml  0,1  n  li 

eritmasiga to‘gri kelishini e’tiborga olish lozim. 

 

Reaktivlar: 0,33 n li natriy bitartrat eritmasi: 62,72 g NaHCI

4

H

4

O

6

 2H

2

O    

1  l  sigimli  o‘lchov  kolbasida  eritiladi  va  o‘lchov  chizigigacha  suv  quyiladi; 

fenolftalein; o‘yuvchi natriyning 0,1 n li eritmasi. 

Savollar 

1.Ishning mohiyati nimadan iborat? 

2.Kaliyli o`g`it xom-ashyosi?