Ызбекистон Республикаси Давлат соли= =ымитаси



Download 4,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet71/166
Sana15.01.2022
Hajmi4,95 Mb.
#366762
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   166
Bog'liq
Давронов-Фалсафа 2020

Tushunchalarni bo‘lish 

 

Har bir inson atrofidagi odamlar, voqea-hodisalar, buyumlar va 

b.  ga  o‘z  munosabatini  belgilar  ekan,  ularni  toifalarga,  qismlarga, 

turlarga bo‘ladi. Bunday bo‘lish uning tushunchalar olamida amalga 

oshadi. Inson fikr  yuritish  jarayonida tushunchalarni turli asoslarga 

ko‘ra bo‘ladi.  

 

Ta’riflashga o‘xshash mantiqiy usullar: 



1.  Tushunchani  unga  qarama  qarshi  bo‘lgan  tushuncha  orqali 

ta’riflash. 

2.  Tasvirlash-  tushunchaning  mazmunini  u  aks  ettiruvchi 

predmetning ba’zi tashqi belgilarini ko‘rsatish orqali aniqlash. 

3.  Tavsiflash  -  predmetning  ba’zi  bir  munosabatdagi  muhim  tur 

belgilarini ko‘rsatish.  

4. Ko‘rsatish (ostensiv ta’riflash) - predmetning o‘zini yoki suratini 

ko‘rsatish orqali ta’riflash. 

5.  Misol  keltirib  ta’riflash.  Bunda  ta’riflanayotgan  predmetning 

mazmuni  uni  boshqa  predmetga  o‘xshatish,  tafovutlash  orqali 

aniqlanadi. 

 

Tushunchani bo‘lish deb, tushunchaning hajmini unda aks etgan 



predmetlarni  ayrim  guruhlarga  (ayrim  predmetlarga)  ajratish  yo‘li 

bilan aniqlashga aytiladi.  

Tasniflash 

(turkumlash, 

klassifikatsiya) 

tushunchalarni 

bo‘lishning o‘ziga xos turi bo‘lib, unda bo‘lish izchillik bilan amalga 

oshiriladi va bo‘lish a’zolarining har biri yana boshqa bo‘linmalarga 

ajratiladi. Bunda bo‘lish a’zolarining har biri boshqalariga nisbatan 

o‘zining aniq va qat’iy  o‘rniga ega bo‘ladi.  Tasniflash natijalari har 

xil jadvallar, kataloglar va shu kabilarda o‘z aksini topadi. 

Tasniflash  predmetlarning  muhim  belgisiga  ko‘ra  amalga 

oshirilsa, tabiiy tasniflash deyiladi. Tabiiy tasniflash predmetlarning 

ayrim  muhim  xossalari  haqida  fikr  yuritish,  qonuniy  bog‘lanishlarini 

aniqlash imkonini beradi. Mendeleyev tuzgan kimyoviy elementlarning 

davriy jadvali tabiiy tasniflashning klassik namunasidir. 

 



403 

 

Sun’iy  tasniflash  predmetlarning  birorta  nomuhim,  umumiy 



belgisiga  ko‘ra  amalga  oshiriladi.  Kutubxonadagi  kitoblar  katalogi, 

lug‘atlarda so‘zlarning muayyan tartibda berilishi sun’iy tasniflashga 

misol bo‘ladi. Sun’iy  tasniflash bilimlarni tizimlashtirishga yordam 

beradi.  

Tasniflashda  ham  tushunchani  bo‘lish  qoidalariga  amal  qilish 

zarur.Tasniflar  bilish  va  kundalik  turmush  jarayonida  uzoq  yillar 

davomida  ishlatiladi,  mavjud  bilimlarimizni  tizimga  solish  vositasi 

sifatida muhim ahamiyat kasb etadi. 

 

 

Bo‘lishning 

strukturasi 

1.  Bo‘linuvchi  tushuncha-  xajmi  aniqlanishi  lozim 

bo‘lgan tushuncha. 

2.  Bo‘lish  asosi  –  predmetning  tushunchada  fikr 

qilinadigan birorta umumiy belgisi 

3.  Bo‘lish  a’zolari  –  bo‘lish  natijasida  xosil  qili-

nadigan tur tushunchalar. 

Bo‘lishning turlari 

1.  Asos  bo‘lgan  bel-

gining o‘zgarishiga qa-

rab bo‘lish 

Masalan:  Burchaklar-  to‘g‘ri,  o‘tkir  va 

o‘tmas burchaklarga bo‘linadi. 

2. Dixotomik bo‘lish 

Masalan:  Burchaklar  o‘tkir  yoki  o‘tkir 

bo‘lmagan turlarga bo‘linadi. 

Tushunchalarni bo‘lish qoidalari. 

1.  Bo‘lish  teng  hajmli  bo‘lishi,  ya’ni  bo‘lish  a’zolari  hajmining 

yig‘indisi bo‘linuvchi tushuncha hajmiga teng bo‘lishi shart. 

2. Bo‘lish bir asos bo‘yicha amalga oshirilishi shart, ya’ni asos qilib 

olingan belgi bo‘lish davomida o‘zgartirilmasligi zarur. 

3.  Bo‘lish  a’zolari  hajmi  bo‘yicha  bir-birini  istisno  qilishi  shart. 

Ular o‘zaro birga bo‘ysunish munosabatida bo‘lishi zarur. 

4. Bo‘lish uzluksiz amalga oshirilishi, ya’ni jins tushunchaga eng 

yaqin bo‘lgan bir tartibdagi tur tushunchalar olinishi shart. 



404 


Download 4,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   166




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish