Ызбекистон республикаси адлия вазирлиги

IX БОБ. НАРХ-НАВО 
 
1-§. Нархнинг моҳияти ва вазифалари
Бозор иқтисодиѐти шароитида нархларнинг роли хилма-хилдир. 
Товарни айирбошлаш нархлар ѐрдамида амалга оширилади. Нарх 
бозор иқтисодиѐти категорияси бўлиб, товар қийматининг пулдаги 
ифодаси ҳисобланади. Тадбиркорлик фаолиятида нарх муҳим иқтисо-
дий восита, дастакдир. Нарх жамият учун зарур бўлган товарларни 
ижтимоий зарурий меҳнат сарфлари миқдорига амал қилган ҳолда 
ишлаб чиқаришга ва олинган фойдаларни самарали тақсимлашга 
ундайди. Товар ишлаб чиқаришда моддийлашган ва жонли меҳнат 
сарфланади. Уларнинг йиғиндиси товар қийматини ташкил этади. 
Лекин товар қиймати ҳар қандай меҳнатнинг сарфи бўлиб қолмайди, 
балки товарни ишлаб чиқариш учун сарфланган ижтимоий зарурий 
меҳнат сарфи, эҳтиѐжни қондира оладиган, бозорда тан олинган меҳ-
нат сарфидир. Меҳнатнинг натижаси истеъмолчиларга наф келтири-
ши керак, лекин наф келтирмаса уни бозор тан олмайди, инкор этади. 
Бозорда бир хил товар ишлаб чиқарувчи бир нечта якка тадбир-
корларнинг товарлари таклиф этилади. Бундай товарларни ишлаб 
чиқаришда турли миқдорда якка меҳнат сарфланган. Бозорда бир 
тадбиркорнинг якка меҳнати тўла тан олинса, иккинчисиники қис-
ман, учинчисиники эса умуман тан олинмаслиги мумкин. Товар иш-
лаб чиқаришга сарфланган меҳнатнинг тан олинганлиги ѐки олинма-
ганлиги унга сарфланган меҳнатнинг қопланадиган нархда сотилиши 
ѐки сотилмаслиги билан ўлчанади, яъни бир нечта ишлаб чиқарув-
чининг бир хил товарни яратиш учун турлича миқдорда меҳнат 
сарфларининг ўртача миқдори бозордаги нархнинг асосини ташкил 
этади. Бу бозор томонидан тан олинган меҳнат сарфини кўрсатади. 
Нархларнинг иқтисодий мазмунини унинг функциялари аниқ 
кўрсатиб беради. Нарх нимага тегишли бўлишидан қатъи назар 
(товар, хизмат, иш кучи, қарз пули нархи ва бошқалар), беш асосий 
функцияни бажаради.